Tệ thì kể cũng có tệ thật, nhưng quá thì chưa chắc! Bởi hồi ấy Rơ Chăm
Nhất và Đức cùng thuộc diện phải ra quân, họ tuy đều không có ý định chạy
trốn sự thực, nhưng danh sách ra quân không ai chối bỏ được, bởi lúc cấp
trên người ta đã rờ đến gáy mình mà chần chừ xin xỏ là không thể được.
Lòng tự trọng của người lính khiến cả hai anh cùng hát bài “trâu ơi ta về
đồng cỏ mênh mông...”, tuy mỗi người mỗi cách. May mà hồi ấy anh Đức
yêu được chị Tình, nhà chị có cửa hàng in tráng phim, làm ảnh màu đầu tiên
khi thành phố Pleiku còn gọi là thị xã. Chị cũng là thợ chụp hình, vì mến
anh và cả vì thương anh nghèo, lại có tài, mỗi lần anh tới mua phim, mua
thuốc ảnh, chị đều trừ phần trăm, mới đầu mười, sau nâng lên hai mươi rồi
đến bao cấp trăm phần trăm luôn! Ở đời trong rủi có cái may là thế. Sau này
căn tiệm ảnh màu nổi tiếng của gia đình chị dành cho chị tất, vì ba má và vợ
chồng người anh xuống Sài Gòn làm ăn cùng bà dì, ông bác. Thời bao cấp
tem phiếu, cái gì cũng khan hiếm. Phim giấy ảnh càng khan hiếm tợn. Anh
ú ớ bao năm chẳng biết làm ăn gì, nhưng lại có quan hệ rộng, thành thử
được việc. Mỗi quý anh ra Hà Nội, vô Sài Gòn một đôi chuyến, nhờ bạn bè
mua tận gốc về cho chị hành nghề. Anh kiên quyết không buôn bán và kiên
quyết không chụp hình ma chay cưới xin. Việc ấy là của chị. Chị tần tảo
nuôi chồng, nuôi hai đứa con nhỏ và cả cái máy ảnh chuyên chụp vẩn vơ
đen trắng của anh. Vậy mà rồi mọi chuyện cũng êm. Còn anh Nhất, hồi ấy
dẫn vợ về huyện, được tổ chức gợi ý nếu muốn làm cán bộ chiếu bóng tiếp
thì phải đi học ba tháng. Thế là anh đi. Anh cho rằng mình gặp may, may
hơn cả Đức và H’Iên, cô vợ mới cưới theo kiểu con Kinh, ngày trước là
người yêu của Đức, sau chuyển thành người yêu của anh. Câu chuyện tình
giữa hai người đàn ông này với cô chị nuôi Rơ Lan H’Iên tựa như chuyện
bịa tạc, bởi H’Iên đâu biết anh Đức nó có tình yêu với mình. Cô chưa bao
giờ nghĩ tình yêu lại có từ phía anh Đức bởi tính anh lúc nào cũng quàu
quạu, mặt anh lúc nào cũng nhăn nhăn. Anh là kẻ bị kỷ luật vì chụp hình lén
con gái tắm truồng, đồng bào phạt, đơn vị kỷ luật, tiếng đồn xấu về anh cả
tỉnh ai không biết? Chính vì án kỷ luật nên anh mới không được ra phía
trước, quanh năm làm rẫy, gùi hàng.
Tôi sẽ không bao giờ kể chuyện này ra, nếu bây giờ chính anh Nhất, khi
đã trở thành già làng, và cả anh Đức nữa, hai người không tự kể ra. Các anh
