Trung Trung Ðỉnh
Thân tặng nhà nhiếp ảnh Nguyễn Đình Toán
T
é ra tạo hóa luôn luôn đùa giỡn với sự rắc rối quanh co của con
người. Bản thân sự việc thì đơn giản mà các câu chuyện được con người đặt
lại rắc rối, quanh co. Cũng bởi tại con người, dù không muốn, nhưng vẫn cố
truy tìm cho ra sự thật. Mà sự thật nào có ở đâu xa. Sự thật luôn quẩn quanh
trong tâm tưởng và trong cuộc sống hàng ngày của ta.
Vâng, đấy là triết lý của anh Quang, nhà nghiên cứu văn học dân gian,
người chuyên sưu tầm, dịch thuật các trường ca cổ của dân tộc JRai ra tiếng
Việt, một nhà dân tộc học trẻ tuổi nhưng có nhiều kinh nghiệm điền dã mà
tôi rất khâm phục, khi anh thấy tôi và anh Đức tình cờ gặp lại Rơ Chăm
Nhất, người bạn thân của chúng tôi thời chiến tranh, nay đã trở thành già
làng, thành người hát kể nổi tiếng của vùng cư dân tận sâu hút trong một
ngôi làng hẻo lánh, giáp với biên giới Campuchia và Lào. Tôi phải kể thêm
về anh Đức và cả anh Nhất nữa, để bạn đọc dễ hình dung ra sự rắc rối của
câu chuyện do họ “đặt ra”. Vâng, nhìn anh Đức, ta có thể thấy ngay anh là
người thế nào, bởi bộ quân phục tàu tàu, cùng cái máy ảnh chỉ chụp được
đen trắng cà khổ thời chiến tranh còn lại. Anh Đức chuyên chụp đen trắng
và kiên quyết rửa ảnh theo kiểu thủ công, là tác giả nổi tiếng của những tấm
hình được giải quốc tế liên tục. Câu chuyện quẩn quanh trong hai anh, thêm
tôi là người chứng kiến, “ngậm miệng ăn tiền!”. Sở dĩ tôi gọi cuộc hội ngộ
này là cuộc gặp tình cờ vì trước khi ngẫu hứng theo anh Quang đi vùng sâu
vùng xa, thực lòng cả tôi và anh Đức đều không ai nhắc nửa lời tới cái tên
Rơ Chăm Nhất, khiến anh Quang cứ ngớ người ra. Hơn hai chục năm nay
ông Nhất vẫn ở đây, làm đội trưởng đội chiếu bóng lưu động, làm phó
phòng, trưởng phòng, rồi về hưu. Nổi tiếng nhất vùng vì có trí nhớ siêu việt,
thuộc nằm lòng không biết bao nhiêu bài hát cổ, câu chuyện cổ. Còn bác
Bình, bác vẫn ra ra vào vào như cơm bữa. Bác Đức thì khỏi nói, không chỉ
nổi tiếng ở trong tỉnh, trong nước, mà còn nổi tiếng khắp thế giới. Một
trong ba người các bác, chỉ cần hú một cái là có thể gặp nhau ngay! Vậy
mà... Tệ quá! Tệ quá!...
