trong những tác phẩm lạ lùng như Bản di chúc của César Girodot và Oedipe
làm vua, những vở này không xuất hiện trên tờ quảng cáo màu xanh lục của
Rạp Opéra-Comique mà trên tờ quảng cáo đỏ sẫm của Nhà hát Comédie–
Française, thì tôi thấy không gì khác biệt với chòm lông cài mũ chói lòa màu
trắng của vở Những viên kim cương trên vương miện như chất xa tanh mịn
mượt và bí ẩn của vở Domino đen
, và bởi cha mẹ tôi đã bảo rằng khi nào đi
xem kịch lần đầu tôi sẽ được chọn giữa hai vở này, cho nên bằng cách lần
lượt tìm hiểu kỹ tiêu đề của vở nọ rồi tiêu đề của vở kia, vì đó là tất cả
những gì tôi biết về chúng, để cố nắm bắt ở mỗi tiêu đê lạc thú nó hứa hẹn
cho mình và so sánh với lạc thú ẩn tàng trong tiêu đề kia, tôi đi tới chỗ hình
dung được hết sức mãnh liệt, bên này là một vở kịch sáng rực và kiêu hãnh,
bên kia là một vở dịu dàng và êm mướt như nhung, thành thử tôi bất lực
không sao quyết định nổi mình sẽ thích vở nào hơn, chẳng khác gì khi dùng
đồ tráng miệng mọi người cho tôi chọn giữa món chè gạo kiểu nữ hoàng
và
món kem sô cô la.
Mọi cuộc trò chuyện của tôi với bạn bè đều xoay quanh các diễn viên
mà tài nghệ của họ, dù tôi chưa từng hay biết, song trong tất cả những hình
thức của Nghệ thuật, đấy là hình thức đầu tiên qua đó Nghệ thuật để cho tôi
dự cảm được nó. Những khác biệt nhỏ nhặt nhất, giữa cách người này hay
người kia nói, diễn tả sắc thái của một trường thoại, tôi thấy dường như có
tầm quan trọng vô ngần. Và, dựa trên những gì mọi người đã nói với tôi về
họ, tôi sắp xếp họ theo thứ tự tài năng, trong những danh sách mà tôi tụng
niệm suốt ngày, và cuối cùng chúng đông cứng lại trong não tôi khiến não
tắc nghẽn vì tính bất khả bãi miễn của chúng.
Về sau, ở trường trung học, mỗi lần tuồn thư ngầm với một bạn mới
trong giờ học, ngay khi thầy giáo vừa quay đầu đi, thì câu hỏi đầu tiên của
tôi bao giờ cũng để hỏi xem cậu ta từng đi xem kịch chưa và liệu cậu có thấy
diễn viên vĩ đại nhất đúng là Got, người thứ hai là Delaunay hay không, v.v.
Và liệu theo ý cậu, Febvre có chỉ được xếp sau Thiron, hoặc Delaunay chỉ
được xếp sau Coquelin
hay không, sự cơ động mà Coquelin chợt đạt được,
khi hết trạng thái cứng đờ như đá trong trí óc tôi để chuyển lên hàng thứ hai,
