người ta chỉ trở về Paris rất muộn. Bà Swann sẽ có thể trả lời tôi từ một lâu
đài rằng tháng Hai bà mới về, rất muộn qua mùa hoa cúc, nếu tôi xin bà tái
tạo lại cho tôi những yếu tố làm nên cái kỷ niệm mà tôi cảm thấy đã gắn với
một năm nào xa lắc, một niên đại tôi không được phép trở ngược lại nữa, thì
những yếu tố của niềm khao khát ấy rồi cũng lại trở thành không thể đạt nổi,
cũng như khoái lạc mà nó đã hoài công theo đuổi xưa kia. Và tôi còn muốn
rằng phải là vẫn những người đàn bà ấy, những người mà trang phục đã
khiến tôi thích thú bởi, vào cái thời tôi hãy còn niềm tin, trí tưởng tượng của
tôi đã cá thể hóa họ và cung cấp cho mỗi người một truyền thuyết. Than ôi!
Trên Đại lộ Acacias – lối đi Myrtes – tôi đã thấy lại vài ba bà, già nua, và họ
chỉ còn là cái bóng dễ sợ của những gì từng là họ xưa kia, lang thang, tìm
kiếm tuyệt vọng cái gì đó trong những khóm cây rừng đầy thi vị thôn dã
.
Họ đã lẩn mất tự bao giờ vậy mà tôi vẫn còn hoài công dõi theo những con
đường hoang vắng. Mặt trời đã khuất. Tự nhiên lại bắt đầu ngự trên khu
Rừng Boulogne từ đó ý tưởng rằng nó là khu Vườn tiên của Đàn bà đã bay
biến; bên trên cái cối xay gió giả
, bầu trời thật mang màu xám; gió khiến
Hồ Lớn lăn tăn gợn sóng, giống như một cái hồ thật; những con chim to
tướng vội vã ruổi qua Rừng, giống như một khu rừng, và vừa the thé kêu
chúng lần lượt đậu lên những cây sồi lớn dưới vành miện đạo sĩ của mình và
với một vẻ uy nghi rất Dodone
, dường như những cây sồi này đang tuyên
cáo sự trống rỗng phi nhân tính của khu rừng bị lạm dụng, và tôi hiểu thêm
về sự mâu thuẫn khi cứ đi tìm trong thực tế những cảnh tượng thuộc về hồi
ức, chúng mãi mãi sẽ chẳng còn vẻ đẹp có được do chính hồi ức đem lại và
do không cảm nhận được bằng giác quan. Cái thực tế mà tôi đã từng biết
không còn tồn tại nữa. Chỉ cần bà Swann không đến vào lúc ấy, vẫn giống
hệt như xưa, là đã đủ để khiến Đại lộ khác hẳn. Những địa điểm ta từng biết
không chỉ thuộc về thế giới của cái không gian trong đó ta định vị cho chúng
thuận tiện hơn. Chúng chỉ là một lát cắt mỏng giữa những ấn tượng tiếp nối
làm nên cuộc sống của ta lúc ấy; kỷ niệm về một hình ảnh nào đó chỉ là
niềm nuối tiếc một giây lát nào đó; và những ngôi nhà, con đường, đại lộ,
than ôi, đều cũng phù du, thấm thoắt như năm tháng.
