411
Đây là việc học: thử một thực nghiệm, thấy rằng nó
không có tác dụng; thử một phương án, thấy nó không có
tác dụng, người khôn ngoan bỏ nó. Người ngu bám lấy
nó. Người ngu gọi nó là tính nhất quán. Người ngu nói,
“Tôi đã làm nó hôm qua và tôi đang làm nó hôm nay nữa.
Và tôi sẽ làm nó ngày mai.” Người đó ương ngạnh, cứng
đầu. Người đó nói, “Làm sao tôi có thể bỏ nó được? Tôi
đã đầu tư nhiều thế vào trong nó, tôi không thể thay đổi
nó được.” Thế rồi người đó cứ khăng khăng vào nó và cả
đời người đó bị phí hoài. Và khi cái chết tới gần hơn,
người đó tuyệt vọng, người đó vô hi vọng. Người đó biết
hoàn toàn rõ sâu bên dưới trong tâm can mình rằng người
đó sẽ thất bại. Người đó đã thất bại nhiều lần thế và người
đó vẫn cố cùng một điều mà không học gì hết cả. Điều
này tạo ra chứng thần kinh.
Người có khả năng học sẽ không bao giờ trở thành
thần kinh. Đệ tử sẽ không bao giờ trở thành thần kinh. Đệ
tử nghĩa là người có khả năng học. Đừng bao giờ trở
thành thông thái; bao giờ cũng trong quá trình học. Tính
thông thái dẫn người ta tới thần kinh. Không phải là ngẫu
nhiên mà các giáo sư, triết gia, nhà tâm thần, học giả, dễ
dàng phát điên: họ đã học và họ đã đạt tới kết luận rằng
chẳng có gì nữa để học. Khoảnh khắc bạn quyết định
rằng không có gì nữa để học, bạn đã dừng trưởng thành.
Dừng trưởng thành là thần kinh - đó là định nghĩa thứ hai.
Thế giới đã rất khác trong quá khứ, hiển nhiên. Sáu
trăm năm trước giá trị của kích thích giác quan trong sáu
tuần là điều bây giờ chúng ta nhận trong một ngày. Giá trị
kích thích, thông tin, của sáu tuần chúng ta đang nhận
trong một ngày - quãng bốn mươi lần sức ép để học và
thích nghi. Con người hiện đại phải có khả năng học
nhiều hơn con người đã từng có khả năng trước đây, bởi
vì có nhiều thứ hơn để học bây giờ. Con người hiện đại
