Thái Thuỵ Vy
Biên Hùng Liệt Sử
Sông
Riêng về địa lý (geography) sông Đồng Nai, sách Đại Nam Nhất Thống
Chí của Quốc Sử Quán Huế, năm 1865 ghi:
Sông Phước Long:
Phía Tây Nam huyện Phước Chính(Công Thanh, Đức Tu) 4 dặm. Sông này
là sông lớn trong phủ Phước Long (BiênHòa) nên đặt tên ấy. Có tên nữa gọi
là sông Hòa Quí (Hòa Quới) tục danh sông Lộc Dã (Đồng Nai) phát
nguyên từ sóc Tân Phụ (Cao nguyên Lang Biao) chảy đến 70 dặm, hợp với
sông La Nha (Là Ngà) chảy quanh hướng Tây tới thành Qui Sơn (Thanh
Sơn), Thất Thạch Than (Thác bảy đá Trị An) và giữa rừng sình lầy Bến
Nôm dài 35 dặm. Lại chảy đi 35 dặm nữa, đến ngã ba Tiểu giang (sông Bé)
rồi chuyển hướng Đông, đi 23 dặm vào huyện Phước Chính (Công Thanh-
Đức Tu) làm sông Đông Giang (Rạch Đông) chảy quật lại Đông Nam, có
nhánh sông Vịnh Cẫm (Bến Vịnh Bà Cẫm), đà Lạch Vừng, đà Tân Định, đà
SaThạch (Võ Sa) hiệp dòng thành sông Đại Giang (Đồng nai). Sông này
nước ngon ngọt, trong sạch, là con sông danh tiếng thứ nhứt ở Nam Kỳ.
Sông Đại Giang :
(Bình Hòa-Phước Thành)- Còn chảy làm sông Trúc Giang (sông Con, sông
Cái, Cù lao Bình Chánh) hiệp lại làm sông Bảng Giang (Tổng Bảng) dài
suốt 47 dặm. Rừng Cát Tiên với cái tên đẹp và truyền thuyết bãi cát tắm
của tiên, rộng 35,000 mẫu, nằm ở cực bắc tỉnh Biên Hoà thuộc quận Tân
Phú, tiếp giáp hai tỉnh Sông Bé và Lâm Đồng. Rừng Cát Tiên có 632 loại
thực vật thuộc 304 chi trong số 121 họ cuả ngành thực vật. Trong số đó, có
6 họ có từ 20 loại trở lên như: họ đậu (48 loại), thầu dầu (44 loại), phong
lan (59 loại)...Riêng họ cây thuốc có tới 194 loại! Cát Tiên lại có nhiều gỗ
quý và hiếm như: cẩm lai, gõ đỏ, giáng hương... Hiện nay, trải bao nhiêu
cuộc chiến tranh và sự phá hoại của con người, nơi đây vẫn còn nhiều đại
thụ cao 60 - 70 m và gốc cây phải 20 người ôm. Dưới tàn lá cao vời vợi và
rộng lớn là hàng trăm loại dương xỉ có từ thời thượng cổ. Với nhiều loại địa
