BIẾT NGƯỜI - Trang 15

tính thứ nhì được gọi là cá tính tập thành bởi nó được kết thành do những hiện
tượng bên ngoài, do tất cả những biến cố của đời sống.
Đôi khi các nhà khoa học cũng gọi nó là “bản ngã căn bản”, “bản ngã ngoại
diện”. Nhưng chúng ta xin miễn dùng những tiếng “lóng” ấy và chỉ có thể nói
một cách giản dị là mỗi người khi sinh ra đời đều có nhận được một số dụng cụ
hoặc tốt hoặc xấu, đó là cá tính thiên nhiên. Dưới ảnh hưởng của những hiện
tượng đời sống, họ sẽ dùng những công cụ ấy để xây dựng cá tính tập thành.
Bây giờ chúng ta hãy xem xét cái cá tính thiên nhiên ấy làm bằng những gì? Lúc
sinh ra đời, chúng ta đã nhận được những dụng cụ gì? Những bẩm chất nào là
những bẩm chất căn bản? Bao nhiêu câu hỏi mà bấy lâu nay người ta không tìm
ra lời giải.
Tuy thế, từ lúc nào cũng như lúc nào, con người luôn luôn muốn tìm hiểu lý do
những hành động của mình. Họ tự dò la, khảo sát, tự thú. Họ đã ghi chép kết
quả của những cuộc khảo sát này trong bao nhiêu sách vở: tiểu thuyết, ký sự,
khái luận, khảo cứu và thu thập rất nhiều tài liệu song chẳng đi đến một kết quả
khả quan nào. Không thể xếp thành loại mớ tài liệu ấy, cũng không thể rút ra
những quy tắc tổng quát. Ngay việc đặt để và định nghĩa các danh từ, những tác
giả cũng chưa đồng ý thay. Việc dùng “phương pháp nội quan” để tìm hiểu tâm
lý con người đã thất bại.
Vì sao? Bởi khi người ta chỉ trông qua một bức tranh thì không tài nào có thể
phân định những màu căn bản mà họa sĩ đã dùng để vẽ bức tranh ấy. Hẳn thí dụ
rằng loài người chưa biết thuật hội họa. Có thể nào qua một bức tranh chúng ta
phân tách nổi trong bức tranh ấy có bao nhiêu chất màu xanh, và cách phân phối
màu xanh ấy ra sao? Chúng ta có biết màu xanh là màu căn bản chăng? Chắc là
không, cho đến khi chúng ta tìm ra một phương pháp có thể làm nổi bật ra một
màu này hoặc một màu khác trong bảy màu của cầu vòng. Lúc bấy giờ chúng ta
mới rõ: chỉ có bảy màu chính, bảy màu căn bản, cách phân phối những màu ấy
ra sao, và chúng ta biết rõ tất cả các sắc do sự pha trộn của hai hoặc nhiều màu
trổ ra.
Cách nhà tâm lý học hiện giờ đã tìm ra một thứ “thuốc thử” na ná như thể để
phân tách rõ rệt những yếu tốt tạo thành cá tính con người. Thuốc thử đó là bệnh
điện.