BIẾT NGƯỜI - Trang 46

nhiên cá thể ấy ít phức tạp và không được tiến bộ như con người. Descartes đã
lầm lạc khi ông cho rằng loài vật chỉ là những “bộ máy” và có lẽ Gassendi,
người đã chống lại Descartes, có lý hơn. Thực ra, trong đẳng cấp sinh vật, từ
loài vật không xương sống đến loài người, đã từng có bao nhiêu thứ cá thể, từ
thứ đơn sơ nhất cho đến thứ phức tạp. Song chỉ ở những loài vật cao cấp, gần
giống loài người, chúng ta mới nhận thấy những sơ bộ của cá tính.
Loài vật gần giống chúng ta ở những bẩm chất thuộc cảm tính. Thí dụ, chúng ta
nhận thấy loài chó cũng có lòng “tham muốn”, lẽ dĩ nhiên lòng “tham muốn”
này chỉ tựu trung ở việc kiếm ăn. Có những con chó tham ăn đến phải ốm, lại có
những con khác rất có tiết độ.
Có những con chó tự nhiên tính vốn hiền lành và có những con chó hung dữ. Có
những con chó rất dễ giao du, thích người ta nâng niu, có những con lại không
thích.Cũng có con lười biếng và những con rất siêng năng. Các tay đi săn đều
biết rằng có những con chó bẩm sinh vốn đa cảm và có những con tính lại rất
điềm nhiên. Sau hết, loài chó cũng biết ghen tuông như ai kia…
Đối với giống mèo, ngựa và đến loài chim người ta cũng có những nhận xét
tương tự.
Trên địa hạt tinh thần, những bẩm chất của loài vật càng kém cỏi. Trí tuệ của
chúng thường chỉ gồm có trí nhớ, thường khi được nảy nở rất khá, nhất là loài
ngựa và chó.
Đôi khi người ta cũng nhận thấy ở một vài loài vật có dấu vết của trí tưởng
tượng, nhưng óc phán đoán thì tuyệt nhiên không có. Thỉnh thoảng người ta
cũng nhận thấy ở loài vật một vài hành vi có thể làm cho chúng ta nghĩ rằng
chúng biết phán đoán ít nhiều, nhưng đồng thời chúng ta cũng đã chứng kiến
bao nhiêu hành vi phi lý khác của chúng.
Có thể kết luận rằng cái mà chúng ta cho là “trí khôn” ở loài vật chỉ là những
biểu hiện gây ra bởi những bẩm chất thuộc cảm tính của chúng và cái “trí khôn”
thực sự của chúng gần như không có. Mà như thế kể cũng hay, sở dĩ chúng ta
yêu loài vật là vì chúng sống bằng tình cảm chứ không phải bằng lý trí. Nếu loài
vật có “trí khôn” thực sự thì đó cũng là sự mô phỏng rất xấu xí, rất nhố nhăng
của con người. Bởi chúng bị chỉ huy bởi những bẩm chất thuộc cảm tính, cho
nên chúng ta có dịp thấy đôi khi chúng biết tỏ ra một lòng tin tưởng rất cảm
động, một tình thương không bờ bến, không toan tính đối với chúng ta, nếu