Philippe Girardet
Biết Người
Dịch giả: Phạm Cao Tùng
Phần II - Chương 2
TÂM LÝ ĐỘNG
I. TƯ TƯỞNG VÀ CHÚ Ý
Sự diễn tiến của một chu kỳ tâm lý gồm có ba tác động tinh thần: tri giác, truy
tưởng và ước lượng.
Việc tri giác, dù là do đột nhiên mà có hoặc dù nhờ moi móc trong ký ức mà ra,
luôn luôn đưa đến kết quả này: một cảm tưởng hoặc một ảnh tượng.
Truy tưởng là dùng trí tưởng tượng để kết hợp những ảnh tượng, những cảm
tưởng ấy; là moi móc trong mớ kỷ niệm để rút lấy những ký ức nào đó có vẻ
thích hợp với biến cố rồi hòa trộn tất cả lại để tạo thành một bức tranh mới, nhất
định, rõ rệt.
Ước lượng là tác động tinh thần hệ trọng hơn cả, bởi nó vận dụng một bẩm chất
cốt yếu: óc phán đoán. Ước lượng là việc đối chiếu các biến cố đã đặng truy
tưởng với cá tính tập thành của mình, với sự giáo dục, học vấn, với những tư
tưởng, với những thị hiếu của mình. Cá tính thiên nhiên đã có ra tuồng trong
những tác động trước.
Cái chu kỳ sẽ đi đến một kết quả: hoặc là một ý tưởng trên địa hạt tri thức, hoặc
là một quyết định trên địa hạt cảm tính.
Những ý tưởng, những quyết định chúng ta đều chịu ảnh hưởng này. Vì lẽ đó,
dùng phép nội quan để xét mình chỉ đem lại những kết quả không hay cho lắm.
Trong khi tri giác, truy tưởng hoặc ước lượng chúng ta đã dùng đến ba bẩm chất
thuộc về tri thức: trí nhớ, trí tưởng tượng và óc phán đoán tuy nhiên trong thực
tế, những công việc ấy không phải nhất thiết dành riêng cho một trong ba bẩm
chất đó. Thí dụ trong việc trí tưởng tượng chọn lựa những ký ức thì óc phán
đoán cũng có xen vào ít nhiều. Trong việc hồi tưởng cũng thế.
Guồng máy của chú ý:
