Philippe Girardet
Biết Người
Dịch giả: Phạm Cao Tùng
Phần II - Chương 3
TÂM LÝ ĐỘNG
I. NHỮNG CẢM XÚC VÀ PHẢN ỨNG
Xem qua những chương trước, chúng ta đã biết trong sự diễn tiến của chu kỳ
tâm lý, trước hết là việc tri giác sau đó là sự biểu hiện một cảm xúc đi đôi với
một phản ứng sinh lý.
Suốt đời sống chúng ta, luôn luôn chúng ta có những cảm xúc hoặc mạnh hoặc
yếu, thường khi là những cảm xúc rất nhẹ. Vì thế xưa nay các nhà tâm lý học
thường để tâm nghiên cứu về những cảm xúc.
Vả lại cách đây không mấy lâu, danh từ cảm xúc vẫn chưa đặng định nghĩa rõ
rệt. Cách phân chia các loại cảm xúc cũng chưa nhất định. Người ta thường lầm
lộn cảm xúc với khuynh hướng đam mê, tình cảm, trạng thái khí sắc. Chúng ta
đã biết, những khuynh hướng, những đam mê là thuộc về cá tính tập thành tức là
thuộc cái phần tĩnh trong chúng ta. Còn những tình cảm mà chúng tôi sẽ định
nghĩa rõ ở sau đây, và những trạng thái khí sắc là một hình thức của xảm xúc đã
đặng cố định.
Chính ông Ernest Dupré, một nhà tâm lý học có tiếng đã định nghĩa những cảm
xúc một cách minh bạch trong những công trình khảo cứu của ông về những
bệnh thái các cảm xúc.
Trước hết, cần phân biệt cảm xúc với ngạc nhiên. Sự ngạc nhiên cũng là một tri
giác song những yếu tố của tri giác ấy đều hoàn toàn mới lạ. Trước một sự kiện
bất ngờ, chưa bao giờ xảy ra, cá tính chúng ta hình như “lơ lửng”. Không có sự
biểu lộ nào trên địa hạt cảm tính cũng không có một phản ứng nào cả, cho đến
khi biến cố ấy đặng giải thích một cách mà chúng ta có thể thừa nhận.
Cá tính tập thành là toàn thể những sự trạng mà chúng ta đã đặng chứng kiến, vì
thế lẽ đương nhiên một người mà cá tính tập thành ít phát triển rất dễ bị ngạc
nhiên. Cũng vì lẽ đó những trẻ nhỏ, những người bán khai và những người học
kém cũng thường dễ bị ngạc nhiên.
