người là người. Một số cố tìm cách làm được một việc gì đó ngồi nghiên
cứu các tài liệu nào đó, còn phần lớn đều để phí thời gian vô ích …
Tình trạng đó lại càng đáng tiếc hơn khi tình hình lại trở nên cực kỳ căng
thẳng, đòi hỏi tất cả chúng tôi phải có những hoạt động đặc biệt dứt khoát.
Khi đã rõ là quân phát-xít Đức nhất định sẽ tràn xuống phía Nam dọc theo
ven biển Ca-xpi-en và vượt qua dãy núi Cáp-ca-dơ, một vấn đề mới không
sao tránh khỏi được đặt ra rất gay gắt trước mắt chúng tôi: liệu Thổ Nhĩ Kỳ
có ủng hộ chúng không? Nếu ở I-ran, mọi việc lúc này đều tương đối thuận
lợi thì vấn đề Thổ Nhĩ Kỳ lại có khác. Hồi giữa năm 1942, không ai có thể
cam đoan rằng Thổ Nhĩ Kỳ không đứng về phía Đức. Không phải vô cớ mà
hồi đó có tới 26 sư đoàn Thổ Nhĩ Kỳ đã được tập trung ở sát biên giới Da-
cáp-ca-dơ xô-viêt.
Phải khóa chặt biên giới Liên Xô – Thổ Nhĩ Kỳ và dùng lực lượng tập
đoàn quân 45 bảo vệ miền biên giới, phòng mọi sự bất trắc. Để ngừa trường
hợp quân Thổ đi qua I-ran tiến công vào Ba-cu, ta đã áp dụng những biện
pháp đề phòng cần thiết cả trên biên giới I-ran – Thổ Nhĩ Kỳ. Thời gian này,
quân đoàn kỵ binh 15 được tăng cường một sư đoàn bộ binh và một lữ đoàn
xe tăng đang đóng ở đây.
Cần lưu ý rằng kế hoạch yểm hộ Da-cáp-ca-dơ đã có từ thời bình. Năm
1941, sau khi bộ đội ta tiến vào I-ran, kế hoạch này đã được chuẩn xác thêm,
song vẫn chưa được coi trọng đến mức cần thiết. Tới cuối năm 1941, khi
quân Đức đã chiếm được Rô-xtôp rồi và lần đầu tìm cách tràn vào Cáp-ca-
dơ thì thấy cần phải cơ bản tu chỉnh lại kế hoạch này, vì phải yểm hộ chắc
vùng Da-cáp-ca-dơ, không chỉ từ phía Thổ Nhĩ Kỳ mà từ cả phía Bắc nữa.
Vả lại, trong những điều kiện bây giờ, hướng Bắc vẫn được coi là hướng
chủ yếu.
Được thành lập từ năm 1941, biên chế phương diện quân Da-cáp-ca-dơ
lúc đầu có tập đoàn quân 45, 46 và bộ đội đang đóng ở I-ran, đến tháng Sáu
1942, lại có thêm tập đoản quân 44 sau khi tập đoàn quân này đã được chấn
chỉnh, bổ sung xong ở khu vực Ma-kha-trơ-ca-la. Bộ đội của phương diện
quân Bắc Cáp-ca-dơ cũng có nhiệm vụ yểm hộ cho Da-cáp-ca-dơ. Nhưng
