liền. Địch bị đánh bật ra khỏi Đê-mi-an-xcơ, Vi-a-dơ-ma và Rơ-giép và bị
đẩy lùi xa trên sườn phía Nam. Bộ đội Liên Xô đã giải phóng được 480.000
ki-lô-mét vuông của đất nước thân yêu khỏi ách chiếm đóng của Đức và tại
một số khu vực đã tiến lên được đến 600-700 ki-lô-mét.
Như sau này chính quân địch đã tự thú nhận: riêng một mình Đức đã mất
trong mùa đông này ở nước Nga gần 1.200.000 binh lính và sĩ quan và nếu
tính cả các quân đội chư hầu thì tổn thất của địch lên tới 1.700.000 người và
thiệt hại của chúng về mặt binh khí kỹ thuật cũng đã được tính bằng những
con số rất lớn: 24.000 khẩu pháo, 3.500 xe tăng, 4.300 máy bay.
Có lẽ những thắng lợi của chúng ta sẽ còn lớn hơn nữa nếu không bị
những bất lợi đã nói ở trên. Nguyên nhân của những bất lợi ấy là ở đâu? Tôi
nghĩ rằng, trên cơ sở những thắng lợi to lớn mà bộ đội ta đã giành được ở
Mát-xcơ-va và Xta-lin-grát, một số đồng chí chỉ huy quân sự, kể cả ở Đại
bản doanh lẫn ở Bộ tổng tham mưu, rõ ràng đã đánh giá thấp những khả
năng của địch, điều đó đã có ảnh hưởng tiêu cực đối với việc chuẩn bị một
số chiến dịch và đã đưa đến chủ trương tiến công không xác đáng tới Đni-
ép-rô-pê-tơ-rốp-xcơ và Ma-ri-u-pôn trên hướng Khác-cốp. Rõ ràng, nếu chín
chắn hơn thì ngay trong tháng Giêng, ta đã phải hoãn cuộc tiến công của hai
phương diện quân Vô-rô-ne-giơ và Tây – Nam, tạm thời chuyển sang phòng
ngự, nối dài thêm hậu tuyến, bổ sung người đầy đủ cho các sư đoàn và lập
những kho dự trữ vật tư cần thiết.
Giai đoạn kết thúc tiến công của hai phương diện quân trên trong mùa
đông năm 1943 có đặc điểm là lực lượng ta hoạt động phân tán. Thực tế, ta
đã không có những tập đoàn đột kích mạnh trên những hướng chủ yếu.
Cuối cùng, trinh sát đã làm cho ta rất lúng túng và chúng ta đã mắc sai
lầm tai hại trong khi xác định ý đồ của địch.
Theo tôi nghĩ, đó là những nguyên nhân chủ yếu khiến chúng ta đã bị bất
lợi và không thực hiện được một số điều mong muốn trong mùa đông năm
1943. Nhưng dẫu sao tôi cũng vẫn nhấn mạnh một lần nữa: nói chung,
chúng ta đã thắng lợi trong chiến cục mùa đông. Quân đội Liên Xô đã phát
triển được sức tiến công của mình.
