thì chúng tôi hối hả nhét vào túi những người tù bánh mì, xúc xích, đường,
thuốc lá, đôi khi cả tiền. Bố mẹ chúng tôi cho chúng tôi những thứ đó.
Chúng tôi hình dung đấy là một công việc nguy hiểm và vui mừng đến
tột độ khi những người tù vừa thì thào cảm ơn, vừa nhấm nháy với chúng
tôi vừa chỉ về phía bếp. Họ giấu quà biếu của chúng tôi vào những túi bí
mật trong người.
Thỉnh thoảng những người tù lén lút đưa thư cho chúng tôi. Chúng tôi
dán tem lên phong bì rồi ầm ĩ kéo nhau đi bỏ vào thùng. Trước khi bỏ vào
thùng, chúng tôi còn nhìn quanh xem gần đấy có viên cẩm nào hoặc giả có
tên đội xếp nào không? Cứ y như là họ biết được chúng tôi đang gửi đi
những bức thư gì.
Trong đám phạm nhân tôi nhớ mãi một người có bộ râu bạc. Những
người tù gọi ông bằng "trưởng toán".
Ông ta đứng ra trông nom việc chuyển đồ. Đồ đạc, đặc biệt là tủ áo và
đàn dương cầm, thường hay bị kẹt ở giữa cửa. Xoay trở chúng rất khó,
nhiều khi không tài nào đặt nổi chúng vào chỗ mới đã định cho chúng, dù
cho những người tù có vật vã đến mấy. Đồ đạc chống cự ra mặt. Trong
những trường hợp như vậy, ông "trưởng toán" lại đem chuyện khuân một
cái tủ nào đó ra mà nói:
- Hãy để nó vào chỗ mà nó muốn, các cậu ơi. Đấm đá nó mà làm gì! Tớ
đã làm cái việc chuyển đồ này năm năm trời rồi, tính nết chúng nó thế nào,
tớ biết. Phàm đồ đạc đã không ưng chỗ mà mình định thì dù các cậu có cố
ấn nó vào đến mấy chúng nó cũng không chịu. Gãy thì gãy, chứ nhất định
không chịu.
Khi nghĩ đến những đề cương của nhà văn và cách hành xử của các nhân
vật văn học, tôi chợt nhớ đến câu nói cửa miệng người tù già nọ. Trong
cách hành xử của đồ đạc và của những nhân vật kia có một cái gì đó giống
