– Thân thể trần truồng của đàn bà là tác phẩm tuyệt mỹ của tạo hóa, còn
ý thức về sự tà dâm, về sự trần truồng ấy là sản phẩm của bản chất gian
manh!
Cần phải đặt bức tranh vào phối cảnh lịch sử đã sản sinh ra nó để hiểu nó
và hiểu Gôya, và hiểu vì sao tiểu thuyết này lại mang tên bức tranh ấy, một
cái tên có ý nghĩa ẩn dụ, tuyệt nhiên chẳng phải vì muốn khơi gợi một ý
nghĩ không lành mạnh nào...
Cuốn tiểu thuyết này có những ưu điểm lớn: qua cuộc đời của một nghệ
sĩ, nó làm ta hiểu và yêu cả một đất nước, một dân tộc. Dưới ách thống trị
tàn bạo của chế độ chuyên chế, những người lao động Tây Ban Nha luôn
luôn nung nấu một chí đấu tranh cho tự do, công lý. Những con người bình
thường ấy là bạn của Gôya, cũng như chính Gôya vĩ đại là con của một
người thợ mộc bình thường ở một miền quê. Và khi quân xâm lược Pháp
tới, những con người ấy đã đứng lên, cầm vũ khí, vào rừng sâu, chống giặc.
Đất nước của những trận đấu bò tót, của những đấu sĩ bò tót (Matado) của
những người áo vải, những người cùng khổ, những cô “maja”, đất nước của
Xecvantec, của Gôya và của Picatxô sau này... đấy là một đất nước trong
đau thương vẫn nồng thắm tình yêu đời, tình yêu công lý.
Những người Việt Nam chúng ta, qua kinh nghiệm của bản thân mình,
qua cuộc chiến đấu mấy chục năm cho độc lập, tự do của Tổ quốc, thông
cảm sâu xa điều này. Và cuộc đời của một nghệ sĩ vĩ đại như Gôya bao giờ
cũng gắn liền với vận mệnh của Tổ quốc và nhân dân mình.
Bản thân cuộc đời Gôya là sôi động và phong phú. Nhưng nếu chỉ qua
tóm lược tiểu sử hay qua sự thể hiện vụng về, sơ lược, sự phong phú ấy sẽ
bị rơi rụng gần hết. Phải tái hiện lại. Nhưng bằng cách nào? Không thể bịa
đặt, thêm thắt, mà phải căn cứ vào những sự kiện có thực trong cuộc đời
nghệ sĩ, rồi bằng sự hiểu biết và rung cảm của mình đối với cuộc sống Tây
Ban Nha thời đại Gôya, mà chắp cánh cho trí tưởng tượng và dựng lại cuộc
đời ấy như chính mình từng chứng kiến.
Như thế cuốn sách làm phong phú thêm chứ không làm nghèo đi cuộc
đời Gôya, mà vẫn chân thật, một sự thật đầy tính nghệ thuật, nghĩa là một
