- 22 -
Đại Đường Tây Vực Ký
chu vi thành nội 56 dặm, thời tiết phong tục điều hòa. Chữ viết dùng
giống như nước Quật Chi. Tiếng nói ít đổi khác. Có sự giao thiệp với
nước lân bang rất tốt. Chùa viện có hơn 10 cái. Tăng tín đồ hơn 1000
người tu theo Tiểu Thừa, thuộc Thuyết Nhứt Thiết Hữu Bộ. Phía tây
bắc hơn 300 dặm từ núi đá đến Lăng Sơn, phía nầy có núi cao và bình
nguyên. Có nhiều sông chảy về hướng đông, núi cao có tuyết. Mùa xuân
mùa hạ vẫn còn đóng băng, tùy lúc băng tan rồi trở thành nước. Đường
đi hiểm trở, mùa đông gió lạnh thê lương. Nơi đây đa phần những kẻ
phạm nhân bị đày, đường đi khó khăn, chẳng mang theo được đồ dùng,
kêu nhau lớn tiếng. Nếu có vi phạm thì nguy đến tính mạng. Gió thổi
mạnh làm cát đá bay như mưa. Nếu ai gặp phải chẳng toàn sinh mệnh.
Đi núi suốt như thế hơn 400 dặm thì tới ao rất lớn, nơi nầy còn gọi là
biển nóng, chu vi ngàn dặm. Phía đông tây dài phía nam bắc thì hẹp,
bốn phía đều là núi, nước chảy từ trên ấy xuống. Màu nước xanh đen, vị
thường đăng đắng. Sóng chao gió đảo có rồng cá đủ loại, linh quái nổi
lên. Cho nên khách vãng lai phải tạo phước. Những loài thủy tộc nầy đa
phần là cá lớn. Ao nước nầy từ phía tây bắc đi hơn 500 dặm, đến thành
Tố Diệp Thủy.
Thành nầy chu vi 67 dặm, đây là nơi các nhà buôn bán ở với nhau lẫn
lộn. Thổ sản ở đây là lúa mạch, nho, cây rừng. Khí hậu gió mùa rất lạnh,
phía tây thành Tố Diệp nầy còn có mười thành khác riêng lẽ, thành nào
cũng dài, nhưng không dùng đến. Tất cả đều loang lỗ. Từ thành Tố Diệp
Thủy đến nước Yết Sương Na có địa danh là Tốt Lợi. Người cũng như
vậy. Văn tự ngôn ngữ rất tùy tiện. Chữ căn bản rất đơn giản, chỉ có hai
mươi chữ. Từ đó phát sanh lưu chuyển rộng rãi. Cũng có thư ký ngồi đọc
kinh văn để phụ giúp những giáo thọ sư, ăn mặc đơn giản. Áo phủ đầu,
nhưng tóc để lộ ra ngoài hoặc đôi khi che kín, trông hình dung thật khác
thường. Tánh tình cũng vậy, phong tục thuần hóa nhưng không thành
thật, nhiều tánh tham lam. Cha con kế thừa lợi tức, tiền càng nhiều càng
quý. Tiền là trên hết. Có rất nhiều người giàu, tiền bạc lương thực, kẻ ăn
người ở rất nhiều.
Phía tây Tố Thành đi bốn trăm dặm hơn đến 1000 cái suối, người địa
phương gọi là ngàn suối, cách hơn 200 dặm về phía nam, có núi Tuyết,
ba mặt khác giáp bình nguyên, đất đai tốt tươi, cây trái xanh tốt. Những
tháng mùa xuân có hoa lạ, nước nơi ngàn suối nầy cung cấp mà nên.
Sau đó chảy vào nhiều nơi khác nhau, làm cho mọi nơi được xanh tốt.
Người qua lại chỗ nầy chốn nọ cũng không có gì kinh sợ lắm. Họ thường
quây quần với nhau. Kẻ có tội thì giết, không có ân xá. Cho nên sự sống
thành tập đoàn nầy rất có ý nghĩa. Từ phía tây một ngàn suối nầy đi hơn
145 dặm đến thành Đản La Tu, thành nầy chu vi 89 dặm, các nước buôn
bán tạp lục ở đây. Đất đai khí hậu cây cối ôn hòa, đi về phía nam hơn 10
