- 20 -
Đại Đường Tây Vực Ký
Giá thú không lễ nghi, tôn ty chẳng có. Có nơi trọng đàn bà, còn đàn ông
thì không được trọng dụng. Chết thì thiêu, hài cốt còn vô số. Có chỗ thì
mặt bôi than, tai cắt, tóc ngắn, mặc xà rông, giết hại súc vật để cúng tế
thần linh. Đồ thì mặc nhiều lớp, hung ác, hèn hạ. Những phong tục như
thế đều giản lược bớt, chỉ tuyển ra một vài tập quán với những chính
sách đặc thù được chế ra, do từng địa phương khác biệt. Sau đây sẽ ghi
lại những phong tục, ngôn ngữ của Ấn Độ, để xướng danh đất nước nầy
cho những người gần xa. Đầu tiên là nước A Kỳ Ni.
Nước A Kỳ Ni, đông tây hơn sáu trăm dặm. Nam bắc hơn bốn trăm
dặm, chu vi của Thủ đô 67 dặm. Bốn phía bao bọc bởi núi non hiểm trở.
Sông ngòi ao hồ, lấy nước đó làm ruộng. Ruộng ấy cấy lúa. Trồng hoa,
trồng nho, lê và các thứ cây ăn quả khác. Khí hậu điều hoà, phong tục
chất trực. Chữ nghĩa lấy từ tiếng Ấn Độ. Dùng vải thô để phục sức, cắt
tóc không trang điểm. Tiền thì có tiền vàng tiền bạc và tiền đồng nhỏ.
Vua của nước này là người dõng mãnh mưu lược; nhưng nước không
có kỷ cương, luật pháp không chỉnh đốn. Nơi đây có hơn 10 ngôi chùa.
Tăng tín đồ có hơn 2000 người. Họ theo Tiểu Thừa giáo, Thuyết Nhứt
Thiết Hữu Bộ. Kinh điển luật nghi đều học theo Ấn Độ. Sự học tập cũng
như văn chương ấy đều lấy giới luật thanh tịnh làm đầu; nhưng dùng
tam tịnh nhục, đại biểu cho Tiệm giáo vậy. Từ đây đi đến phía tây Nam
hai trăm dặm hơn, phải qua một núi nhỏ, hai con sông lớn. Phía Tây có
Bình Nguyên, đi hơn 700 dặm thì đến nước Quật Chi.
Nước Quật Chi đông tây hơn ngàn dặm. Nam Bắc hơn 600 dặm. Thủ
đô của nước này 78 dặm. Có trồng lúa mạch, nho, lựu và nhiều đào lê.
Những thổ sản như vàng, đồng, thiếc, khí hậu phong tục ôn hoà. Chữ
nghĩa cũng lấy từ Ấn Độ để cải biến thành. Đối xử tốt đẹp với các nước
láng giềng. Ăn mặc bằng vải thô, tóc cắt ngắn. Tiền bạc dùng bằng đồng
vàng, đồng bạc và tiền đồng loại nhỏ. Nước này có Vua mưu lược dõng
mãnh, lại có những cường thần. Ở đây có nhiều sự biến thái của dân tộc.
Chùa chiền hơn trăm cái. Tăng tín đồ hơn 5.000 người học tập theo Tiểu
Thừa giáo thuộc Thuyết Nhứt Thiết Hữu Bộ. Kinh giáo luật nghi đều lấy
từ Ấn Độ. Đọc nguyên theo những bản văn chính. Theo tiệm giáo nên
dùng tam tịnh nhục. Kẻ thanh tịnh được cung kính. Phía đông của quốc
gia này có một ao rất lớn. Nơi đó xuất hiện nhiều con rồng hay lấy nhau
với ngựa sanh ra ngựa rồng trông rất khó coi. Ngựa rồng được huấn
luyện thuần thục. Cho nên nước này có nhiều ngựa hay. Nghe người xưa
thuật lại rằng: Nhà Vua gần đây hiệu là Kim Hoa Chánh Giáo Minh Sát
Cảm Long Mã Thừa. Vua muốn khi chết chưa hết tiếng; nên đã truyền
lại cho đến ngày nay. Ở trong thành không có giếng mà lấy nước từ ao
hồ. Rồng cũng biến thành người, giao hợp với phụ nữ, sanh con mạnh
mẽ như ngựa. Như thế những người ở đây đều thuộc giống rồng, dùng
