- 250 -
Đại Đường Tây Vực Ký
Vua thuộc dòng Đột Quyết, thâm tín Tam Bảo, ưa học tập và tôn trọng
đạo đức. Từ đông bắc xứ nầy vào núi băng sông đến bên thành của nước
Ca Tất Thí. Có hơn 10 ấp nhỏ, dẫn đến Đại Tuyết Sơn, núi lớn Bà La Tê
Na. Đỉnh núi rất cao, nguy hiểm, có nhiều hang động nơi đó. Hoặc đi
vào trong hang, hoặc leo lên trên núi. Mùa hè tuyết tan thành nước. Đi
cả ba ngày mới đến trên đỉnh. Mùa đông gió lạnh mang theo nhiều tuyết
vào cốc. Kẻ lữ hành trải qua không biết bao nhiêu cực nhọc của chân tay,
xòe cánh bay lượn cũng không thể qua khỏi. Chân bước đi bộ lại giống
như bay, nhìn xuống dưới các núi khác rất đẹp. Đây là đỉnh cao đặc
biệt của Thiệm Bộ Châu. Trên đảnh chẳng có cây, chỉ có nhiều đá, thỉnh
thoảng lại có rừng nhưng cây còn nhỏ. Lại đi hai ba ngày mới xuống
được núi, mới đến nước An Đản La Phược.
Nước An Đản La Phược là đất cũ của nước Đổ Hóa La chu vi hơn
3000 dặm. Đô Thành chu vi hơn 14 hay 15 dặm. Vì không có người lãnh
đạo nên thuộc nước Đột Quyết. Núi và sông liền nhau cho nên đất đai
rất hẹp. Khí hậu lạnh lẽo, gió tuyết vào đông. Giàu có lúa thóc và khan
hiếm hoa quả. Tánh người hung bạo, chẳng có phong tục kỹ cương,
chẳng biết tội phước. Chẳng muốn học tập chỉ tu thần bí. Ít tin tưởng
Phật Pháp. Có ba ngôi Già Lam và chỉ có 10 vị Tăng Sĩ. Tất cả đều học
theo Đại chúng Bộ, có một Bảo Tháp do Vua A Dục dựng. Từ đây đi về
phía tây bắc vào trong động qua khỏi núi đến một thành nhỏ. Đi hơn 400
dặm đến nước Hoạt Tất Đa.
Nước Hoạt Tất Đa ngày xưa thuộc nước Đỗ Hóa La có chu vi ít hơn
1000 dặm. Đô Thành có chu vi hơn 10 dặm. Không có người lãnh đạo nên
thuộc nước Đột Quyết. Núi nhiều, sông hẹp, gió lạnh. Ngũ cốc phong
phú. Hoa quả rất nhiều. Tánh tình hung bạo. Tục lệ chẳng có phép tắc gì.
Có hơn 3 ngôi Già Lam nhưng rất ít tăng sĩ. Từ đây đi về phía tây bắc qua
núi, qua hang động đến thành ấp, khoảng 300 dặm đến nước Hoạt.
Nước Hoạt, ngày xưa thuộc nước Đỗ Hóa La, có chu vi hơn 2000
dặm. Đô Thành có chu vi hơn 20 dặm. Không có người lãnh đạo cho nên
thuộc nước Đột Quyết. Đất đai bằng phẳng. Lúa thóc được mùa. Cây cỏ
xanh tươi. Hoa trái sum sê. Khí hậu ôn hòa. Phong tục thuần chất, tánh
tình con người thô bạo. Y phục bằng da thú. Đa phần có tín tâm đối với
Tam Bảo, ít tin thần linh. Có 10 ngôi Già Lam và hơn 100 Tăng Sĩ tu tập
cả Đại Thừa lẫn Tiểu Thừa. Vua thuộc dòng Đột Quyết. Qua cổng sắt
phía nam có những nước nhỏ. Thỉnh thoảng có những con chim lạ bay
đến lưu trú tại đây. Từ đây đi về phía đông, lên một ngọn đồi trống
nằm giữa Thiệm Bộ Châu. Phía nam giáp với núi tuyết. Phía bắc giáp
với nhiệt hải có hàng ngàn con suối. Phía tây giáp nước Hoạt, phía đông
giáp nước Ô Sát. Từ đông sang tây, từ nam ra bắc mỗi chiều 1000 dặm.
