Vũkhí củ sựphê phán cốnhiên không thểthay thếđ?ợ sựphê phán củ vũkhí, lự
lư?ng vậ chấ chỉcó thểbịđnh đ? bằg lự lư?ng vậ chấ; nhưg lý luậ cũg sẽtrởthành
lự lư?ng vậ chấ, mộ khi nó thâm nhậ vào quầ chúng. Lý luậ có thểthâm nhậ vào
quầ chúng, khi nó chứg minh ad hominem
2*
và nó chứg
minh ad hominem khi
nó trởthành triệ đ?. Triệ đ? có nghĩ là hiể đ?ợ sựvậ đ?n tậ gố rễcủ nó. Nhưg gố
rễcủ con ngư?i chính là bả thân con ngư?i. Bằg chứg rõ rệ củ tính triệ đ? củ lý luậ
Đ?c, do đ, củ năg lự thự tiễ củ nó, là ở chỗ để xuấ phát củ nó là việ xóa bỏtôn
giáo mộ cách kiên quyế
và
tích
cự.
Việ phê phán
tôn giáo
dẫ
đ?n họ thuyế cho rằg ngư?i là sinh vậ tố cao đ?i vớ con ngư?i, do đ, dẫ đ?n cái
mệh lệh tuyệ đ?i đi phả lậ đ? tấ cảnhữg quan hệtrong đ con ngư?i là mộ sinh vậ
bịlàm nhụ, bịnô dịh, bấ lự, bịkhinh rẻ - nhữg quan hệmà không gì có thểdiễ tảhay
hơ lờ nói củ ngư?i Pháp vềdựán thuếnuôi chó: "Nhữg con chó tộ nghiệ kia! Ngư?
i ta muố đ?i xửvớ chúng mày như đ?i xửvớ con ngư?i!”
Thậ chí xét theo quan để lịh sửthì sựgiả phóng vềmặ lý luậ, đ?i vớ nư?c Đ?c,
cũg có mộ ý nghĩ đ?c biệ thự tiễ. Vì quá khứcách mạg củ nư?c Đ?c là có tính lý
luậ, đ là cả cách tôn giáo. Lúc đ, cách mạg bắ đ?u trong đ?u óc ngư?i thầ tu, cũg
giốg nhưbây giờcách mạg bắ đ?u trong đ?u óc nhà triế họ.
Thậ ra, Lu-the đ chiế thắg sựnô lệvềmặ lòng ngoan đ?o chỉbằg cách thay
sựnô lệấ bằg sựnô lệvềmặ tín niệ. Ông đ phá vỡlòng tin vào quyề uy vì đ khôi
phụ quyề uy củ lòng tin. Ông đ biế thầ tu thành ngư?i trầ tụ, nhưg lạ biế ngư?i trầ
tụ thành thầ tu. Ông đ giả phóng con ngư?i khỏ tính tôn giáo bên ngoài, nhưg lạ
biế tính tôn giáo thành thếgiớ bên trong củ con ngư?i. Ông đ giả phóng thểxác
khỏ xiềg xích, nhưg lạ quàng xiềg xích lên tâm hồ con ngư?i.
Nhưg nế đ?o Tin lành đ không giả quyế đng đ?n vấ đ? thì nó cũg đ đ?t vấ đ?
mộ cách đng đ?n. Giờđy, vấ đ? không còn là cuộ đ?u tranh củ ngư?i trầ tụ chốg
ngư?i thầ tu ở bên ngoài ngư?i trầ tụ nữ, mà là cuộ đ?u tranh chốg ngư?i thầ tu
bên trong bả thân mình, chốg cái bả tính thầ tu củ mình. Và nế việ đ?o Tin lành
biế ngư?i Đ?c trầ tụ thành thầ tu đ giả phóng nhữg giáo hoàng trầ tụ, tứ là nhữg
vua chúa, cùng vớ tấ cảnhữg thủhạcủ họ tứ là nhữg kẻcó đ?c quyề và nhữg
kẻphi-li-xtanh, thì việ triế họ biế ngư?i Đ?c đ thấ sâu tinh thầ thầ tu thành con
ngư?i, sẽlà sựgiả phóng củ nhân dân. Nhưg giốg nhưviệ giả phóng
không phả chỉdừg lạ ở việ giả phóng nhữg vua chúa, sựhoàn tụ tài sả cũg không
dừg lạ ở việ đạ lấ tài sả củ giáo hộ, mộ việ nhà nư?c Phổgiảnhân giảnghĩ đ thự
