Nhà nư?c càng hùng mạh, và đ?t nư?c do đ càng có tính chấ chính trịhơ, thì
nó càng ít muố hiể biế cái nguyên tắ chung củ nhữg tệnạ xã hộ và ít muố tìm că
nguyên củ chúng trong nguyên tắ củ nhà nư?c, nghĩ là trong cơcấ xã hộ hiệ nay
mà nhà nư?c là biể hiệ hoạ đ?ng, có ý thứ và chính thứ củ nó. Lý tính chính trịlà
lý tính chính trịchính bở vì nó tưduy trong khuôn khổcủ chính trị Nó càng sắ sả
và sinh đ?ng thì nó càng không thểhiể đư?c nhữg tệnạ xã hộ. Thờ kỳcổđể củ lý
tính chính trịlà cuộ cách mạg Pháp. Nhữg anh hùng củ cách mạg Pháp không hềđ
tìm nguồ gố nhữg thiế sót củ xã hộ trong nguyên tắ củ nhà nư?c, - trái lạ họcoi
nhữg thiế sót củ xã hộ là nguồ gố củ nhữg hiệ tư?ng thiế tổchứ vềchính trị Chẳg
hạ, Rô-be-xpi-e coi sựbầ cùng lớ và sựgiàu có đ?u chỉlà vậ chư?ng ngạ đ?i vớ nề
dân chủthuầ khiế. Vì vậ ông ta muố xác lậ mộ cách phổbiế cuộ sốg giả dịtheo kiể
củ ngư?i Xpác-tơ Nguyên tắ củ chính trịlà ý chí. Lý tính chính trịcàng phiế diệ,
và do đ, càng hoàn hả, thì niề tin củ nó vào tính vạ năg củ ý chí càng mạh, thì nó
thểhiệ mộ sựmù quáng càng lớ đ?i vớ nhữg giớ hạ tựnhiên và tinh thầ củ ý chí,
do đ nó càng ít có khảnăg tìm thấ că nguyên nhữg tệnạ xã hộ.
Chẳg cầ phả đ sâu vào nhữg lậ luậ tiế theo vềcái hy vọg vô lý củ "Ngư?i Phổ
mong rằg "lý tính chính trịcó sứmệh phát hiệ ra gố rễcủ sựđi nghèo củ xã hộ ở
nư?c Đ?c".
Mong đ?i rằg nhà vua Phổkhông nhữg có mộ sựhùng mạh mà đ?n cảHộ
nghịquố ư?c và Na-pô-lê-ông gộ lạ cũg không có mà còn mong đ?i ông ta có
nhữg quan để vượ quá giớ hạ củ bấ kỳđư?ng lố chính trịnào, nhữg quan để mà bả
thân Ngư?i Phổ đ?i thông minh cũg không gầ gũ hơ mộ chút nào so vớ nhà vua
củ ngư?i đ - mong đ?i như thếlà phi lý. Toàn bộlờ tuyên bốnày lạ càng phi lý khi
"Ngư?i Phổ thừ nhậ như sau:
'Nhữg lờ tố và ý tư?ng tố đ?u là mộ vậ rẻtiề: sựhiể biế và nhữg việ làm có kế quảmớ là quý giá. Trong
trư?ng hợ này, nhữg cái đ còn cao hơ cảsựquý giá: giờđy tuyệ nhiên không thểvớ tớ chúng đ?ợ".
Nế nhưgiờđy tuyệ nhiên không thểvớ tớ chúng, thì hình như cầ phả biế ơ mỗ
mộ ngư?i vềmọ mư toan làm nhữg gì có thểlàm đ?ợ trong hoàn cảh củ ngư?i đ.
Vảlạ, tôi xin như?ng cho bạ đ?c tếnhịgiả quyế xem trong trư?ng hợ này có nên liệ
kê nhữg từngữcon buôn bô-hê-miêng: "rẻtiề ", "quý giá", "cao hơ cảsựquý giá" ,
"giờđy tuyệ nhiên không thểvớ tớ chúng đ?ợ", - vào phạ trù "nhữg lờ tố" và "ý
tư?ng tố" hay không?
