theo ngư?i ta nói, đ gây mộ ấ tư?ng mạh mẽ Nhữg nă tháng tựdo thoả mái ấ củ
mình, ông thư?ng vẫ nhắ lạ bằg nhữg câu như "Khi tôi còn đng ở trong trạ củ
ngư?i Hít-tít và ngư?i củ Ca-nan". Sau này, ông
đ?ợ hộ cả cách tôn giáo ở Bác-
men cửlàm mụ sư và chỉtừđ ông mớ có đ?ợ tă tiếg củ nhà truyề giáo. Ông ta vừ
mớ xuấ đ?u lộdiệ vớ cái thuyế tiề đ?nh nghiêm cách củ ông ta, thì đ gây nên
không nhữg sựphân liệ giữ phái Lu-the và phái cả cách, mà còn
gây nên sự
phân
liệ
ngay
trong phái cả cách, giữ nhóm khắ nghiệ và nhóm ôn hòa củ thuyế tiề đ?nh. Mộ
bậ, có mộ tín đ? già củ đ?o Lu-the chính thốg sau khi đ chơ nhà ngư?i quen ngà
ngà say trởvề phả đ qua mộ chiế cầ đ ọ ẹ. Vớ trạg thái củ ông ta khi đ, việ ấ đ?i
vớ ông ta chắ chắ không phả là hoàn toàn không nguy hiể, và ông ta bèn ngẫ
nghĩnhưsau: nế như qua đ?ợ cầ bình an vô sựthì tố rồ, nế chẳg may lộ cổxuốg
sông Vúp-pơ thì khi đ bọ cả cách sẽnói rằg đề ấ tấ phả nhưthế nhưg không đ?ợ đ?
xả ra như vậ. Thếlà ông ta quay trởlạ, tìm mộ chỗkhông sâu và lộ nư?c ngang thắ
lưg vư?t qua sông vớ cái cả giác khoan khoái rằg mình đ làm cho bọ cả cách
không còn có lý do đ? mà dư?ng dư?ng đ?c ý nữ.
Khi ở En-bơphen-đ? có mộ ghếcòn bỏtrốg và Crum-ma-khơđ?ợ cửvào đ, thì
mọ sựbấ hòa ở Bác-men chẳg mấ chố đ chấ dứ, nhưg ở En-bơphen-đ? chúng lạ
càng gay gắ thêm. Ngay lầ giảg đ?o đ?u tiề củ Crum-ma-khơcũg đ làm cho mộ
sốngư?i công phẫ và mộ sốngư?i khâm phụ; nhữg sựbấ hòa ngày càng tăg thêm,
đ?c biệ là do chỗmỗ nhà truyề giáo, tuy quan để củ họđ?u nhưnhau cả nhưg chẳg
bao lâu đ?u có bè có cánh riêng củ mình, tạ nên mộ đm công chúng thính giảduy
nhấ củ mỗ ngư?i. Vềsau ngư?i ta chán ngấ tấ cảnhữg thứđ, và cái tiếg hò hét
muôn thuởnhưlà: tôi tán thành Crum-ma-khơ tôi tán thành Côn v.v., cũg chấ dứ,
không phả vì yêu chuộg hòa bình mà là vì phái này tách biệ vớ phái kia ngày
càng rõ rệ.
Hiể nhiên là Crum-ma-khơcó tài diễ thuyế xuấ chúng, cũg nhưcó tài làm thơ
nhữg lờ thuyế giáo củ ông ta chư bao giờbuồ tẻ ông ta chuyể từtưtư?ng này sang
tư tư?ng khác thậ là vữg vàng và tựnhiên; ông ta chủyế giỏ vậ dụg phả đ? và mô
tảnhữg cảh tư?ng đn tố - ở ông ta, việ mô tảđ?a ngụ bao giờcũg mớ và táo bạ, mặ
dù ông ta trởđ trởlạ đ? tài này không biế bao nhiêu lầ rồ. Mặ khác, ông ta thư?ng
hay việ dẫ quá nhiề nhữg câu nói trong kinh thánh và nhữg
