Vì rằg sựlệthuộ loạ đ củ quyề lự nhà thờtrái vớ tinh thầ Cơ Đ?c giáo, cho nên tấ
yế không tránh khỏ là muố trởthành nhà nư?c Cơ Đ?c giáo thì nhà nư?c lạ phả
trảvềcho nhà thờtính chấ đ?c lậ củ nó đ?i vớ nhà nư?c. Nhưg vẫ không thể quay
trở
về
đ?o
Thiên chúa nhưthếđ?ợ ; cũg giốg như không thểnào giả phóng hoàn
toàn nhà thờmà nhữg nề móng chủyế củ nhà nư?c lạ không bịphá vỡ vì thếở đy cầ
phả dùng đ?n mộ hệthốg thỏ hiệ. Chính Phri-đích Vin-hem IV đ thự hiệ phư?ng
pháp đ đ?i vớ nhà thờThiên chúa giáo. Còn đ?i vớ nhà thờTin lành thì ở đy cũg
có nhữg sựkiệ rõ ràng làm cho chúng ta thấ đ?ợ nhữg quan để củ ông ta đ?i vớ vấ
đ? đ: đ?c biệ cầ phả nhắ đ?n việ hủ bỏsựhợ nhấ có tính chấ cư?ng bách
144
, và việ
giả thoát phái Lu-the cũkhỏ ách áp bứ mà họđ phả chị đ?ng. Hiệ nay, trong giáo
phái Tin lành đng nả ra mộ tình hình hoàn toàn đ?c đo. Giáo phái này không có
ngư?i thủlĩh rõ ràng và nói chung không có sựthốg nhấ, nó phân chia thành nhiề
môn phái, và nhưvậ, nhà nư?c Tin lành có thểđm lạ tựdo cho giáo phái này
chỉbằg cách coi các môn phái khác nhau là nhữg phư?ng hộ đ?ợ nhà nư?c ban
cho quyề tựdo tuyệ đ?i trong nhữg công việ nộ bộcủ họ Tuy nhiên, nhà vua
không từbỏđ?a vịgiáo chủcủ mình, mà ngư?c lạ, ông ta vẫ dành cho mình quyề
phê chuẩ và nói chung, quyề tố cao, nhưg mặ khác, ông ta cũg đ?ng thờ thừ nhậ
quyề lự Cơ Đ?c giáo đ?i vớ bả thân ông ta, vì thếcho nên ông ta cũg phả cúi mình
trư?c nhà thờ Nhưvậ, nhữg mâu thuẫ trong đ nhà nư?c Tin lành đng vậ đ?ng
không nhữg vẫ còn có hiệ lự, - mặ dầ vềbềngoài thì chúng hình nhưđ hoàn toàn
đ?ợ giả quyế, - mà còn xả ra tình trạg trộ lẫ nhữg nguyên tắ củ nhà nư?c Tin lành
vớ nhữg nguyên tắ củ nhà nư?c Thiên chúa giáo, tình trạg đ nhấ đ?nh phả dẫ đ?n
mộ sựlẫ lộ và vô nguyên tắ kỳlạ Mà nhưvậ thì không còn phù hợ vớ thầ họ nữ rồ.
Bằg nhữg hoạ đ?ng củ mình chốg lạ vịđ?i giáo chủởKhuên
145
, nhà nư?c Tin
lành, thông qua An-ten-stai-nơvà Phri-đích Vin-hem III, đ nêu lên luậ để nói rằg
ngư?i theo đ?o Thiên chúa triệ đ? không thểlà công dân hữ ích. Luậ để ấ đ?ợ toàn
bộlịh sửthờ trung cổxác nhậ, chẳg nhữg thích dụg đ?i vớ nhà nư?c Tin lành, mà
còn thích dụg đ?i vớ mọ nhà
nư?c nói chung. Kẻnào xem toàn bộtồ tạ củ mình, toàn bộcuộ đ?i củ mình nhưlà
ngư?ng cử đ? bư?c vào thiên đ?ờg, thì kẻđ không thểquan tâm tớ nhữg công việ
củ trầ gian đng nhưnhà nư?c đi hỏ ở nhữg công dân củ mình. Nhà nư?c có tham
vọg rằg nó là tấ cảđ?i vớ công dân củ mình; nó không thừ nhậ bấ cứquyề lự nào
ởtrên bả thân nó và nói chung nó tựcoi mình là quyề lự tuyệ đ?i. Thếnhưg, ngư?i
