có và là thủđạ đ? nô dịh quầ chúng. Thươg mạ đ bao quát vào nó cảcông nghiệ,
nhờthếmà đ trởthành vạ năg, đ trởthành nguyên tắ ràng buộ nhân loạ; mọ quan
hệgiữ ngườ và ngư?i, quan hệcá nhân hay quan hệnhà nướ, đ?u đ?ợ quy thành
quan hệthươg mạ, hay nói mộ cách khác, sởhữ, vậ, đ trởthành kẻthốg trịthếgiớ.
Sựthốg trịcủ sởhữ trư?c tiên cầ phả nhằ chốg lạ quố gia và thủ
tiêu
nó, hay ít
ra cũg phả làm cho quố gia mấ hế nộ
dung, nế như
sở
hữ không
thể
bỏ
qua quố gia
đ?ợ. A-đm Xmít đ bắ tay làm công
việ
đ cùng mộ lúc vớ cuộ cách mạg công
nghiệ, bằg cách xuấ bả, vào nă 1776, công trình nghiên cứ củ ông vềbả chấ và
nguyên nhân sựgiàu có củ các dân tộ, và do đ, ông đ sáng lậ ra khoa họ tài chính.
Toàn bộkhoa họ tài chính trướ đ hoàn toàn mang tính chấ quố
gia; kinh tế
quố gia
đ?ợ
xem như
là mộ ngành giả đ?n củ toàn bộcông việ quố gia, và lệthuộ vào quố
gia vớ tính cách là quố gia ; A-đm Xmít đ làm cho chủnghĩ
thếgiớ phả phụ tùng nhữg mụ đch quố gia và đ? kinh tếquố gia lên thành bả chấ
và mụ đch củ quố gia. Ông đ quy tấ cả- chính trị đ?ng phái, tôn giáo - vào nhữg
phạ trù kinh tếvà bằg cách đ, đ thừ nhậ rằg sởhữ là bả chấ củ quố gia, sựlàm giàu
là mụ đch củ quố gia. Mặ khác, Uy-li-am Gố-uyn đ chứg giả cho hệthốg chính
trịcộg hòa ("Sựcông bằg chính trị, nă 1793
195
), cùng mộ lúc vớ G.Ben-tam đ nêu
ra nguyên tắ chủnghĩ thự lợ và, nhưvậ, ông đ rút ra mọ kế luậ chính đng từnguyên
tắ cộg hòa salus publica - Suprema lex
11*
- hạh phúc củ xã hộ là luậ pháp cao
nhấ
*
, ông đ tấ công vào chính ngay bả chấ củ quố gia, khi nêu lên luậ để nói rằg
nhà nư?c là tai họ. Gố-uyn hiể nguyên tắ củ chủnghĩ thự lợ dướ hình thứ còn
chung nhấ, như nghĩ vụcủ công dân là phả xem nhẹnhữg lợ ích riêng và sốg chỉvì
hạh phúc chung. Ben-tam, ngư?c lạ, phát triể hơ nữ cái bả tính vềthự chấ thì có
tính chấ xã hộ củ nguyên tắ đ; và phù hợ vớ khuynh hướg dân tộ thờ bấ giờ ông
ta biế lợ ích tư nhân thành cơsởcủ lợ ích chung; ông tuyên bốtính đ?ng nhấ củ lợ
ích tư nhân và lợ ích chung trong cái luậ để đư?c phát triể đ?c biệ ởMin, ngư?i họ
trò củ ông ta, nói rằg tình yêu thươg củ loài ngườ chẳg qua chỉlà mộ thứchủnghĩ
vịkỷvă minh, và thay thếkhái niệ "phúc lợ chung" bằg cái khái niề hạh phúc lớ
nhấ củ tuyệ đ?i đ sốngườ. ở đy, trong kinh nghiệ củ mình, Ben-tam đ phạ cái sai
lầ giốg như sai lầ mà Hê-ghen đ phạ phả trong lý luậ; ông ta chưa có mộ thái đ?
đ? nghiêm túc đ?i vớ việ khắ phụ các mặ đ?i lậ, bắ chủthểlệthuộ vào vịngữ bắ tổg
thểlệthuộ vào bộphậ, và bằg cách đ đ?o ngư?c tấ cảmọ cái. Thoạ đ?u, ông nói lợ
ích chung và lợ ích tư là không thểtách rờ đ?ợ, rồ sau đ ông chỉbàn mộ cách phiế
