1/660
2)
, ấy là từ khi quyển sách của Ga-xken xuất bản cho tới nay mới chưa quá mười năm
!
Những sự kiện ấy thật đã thừa đủ để buộc mỗi người, kể cả người tư sản nữa, phải suy
nghĩ về những hậu quả của một tình trạng như vậy. Nếu sự suy đồi về đạo đức và sự phạm tội
lại cứ tăng lên theo tỷ lệ như vậy trong vòng hai mươi năm nữa, - nếu trong khoảng hai mươi
năm này nền công nghiệp Anh lại sút kém
so với những năm về trước, thì số vụ phạm tội sẽ chỉ có tăng mà thôi, - thì kết quả sẽ đưa đến
đâu? Ngay từ bây giờ chúng ta đã thấy xã hội hoàn toàn mục nát, ngay từ bây giờ chúng ta đã
không thể giở một tờ báo nào mà không thấy những ví dụ rõ rệt nhất về sự lỏng lẻo của mọi
quan hệ xã hội. Trong đống báo Anh để ở trước mắt, tôi chẳng lựa chọn gì, rút ra một số. Đây
là tờ "Manchester Guardian" số ra ngày 30 tháng Mười 1844 đăng tin tức của ba ngày. Tờ
báo đã không buồn cung cấp tỉ mỉ tin tức về Man-se-xtơ mà chỉ chọn những tin hấp dẫn nhất:
trong một nhà máy, công nhân đã bãi công để đòi tăng lương nhưng viên thẩm phán hoà giải
đã bắt họ trở lại làm việc; ở Xôn-phoóc có vài đứa trẻ đi ăn cắp, và một thương nhân vỡ nợ
đã tìm cách lừa đảo chủ nợ. Có những tin tức tỉ mỉ hơn về các thành phố lân cận; ở A-stơn có
hai vụ trộm thường, một vụ trộm phá cửa vào và một vụ tự sát; ở Bơ-ry có một vụ ăn cắp; ở
Bôn-tơn có hai vụ ăn cắp và một vụ lậu thuế tiêu thụ, ở Lếch có một vụ ăn cắp; ở Ôn-đêm có
một cuộc bãi công vì vấn đề lương, một vụ ăn cắp, một vụ đánh nhau giữa mấy phụ nữ người
Ai-rơ-len; một người thợ mũ không gia nhập nghiệp đoàn lao động bị các đoàn viên của
nghiệp đoàn này đánh đập; một bà mẹ bị con đánh; ở Rô-sđên có một loạt vụ đánh nhau, một
vụ đánh cảnh sát, một vụ cướp nhà thờ; ở Xtốc-poóc, một vụ bất mãn của công nhân về tiền
lương, một vụ ăn cắp, một vụ lường gạt, một vụ đánh nhau, một người chồng đánh vợ; ở Oa-
sinh-tơn, một vụ ăn cắp và một vụ đánh nhau; ở Uy-gan một vụ ăn cắp và một vụ cướp nhà
thờ. Tin tức trên các tờ báo của Luân Đôn lại còn tệ hơn nữa. Ở đây thấy liên tiếp đủ mọi thứ
gian lận, ăn trộm, ăn cướp, cãi nhau trong gia đình. Tôi tình cờ cầm tờ "Times" số ra ngày 12
tháng Chín 1844 cung cấp tin tức của một ngày. Ở đây có đăng về một vụ ăn cắp, một vụ
đánh cảnh sát, một vụ xử một đứa trẻ bị cha mẹ bỏ bơ vơ, một vụ vợ đầu độc chồng. Mọi tờ
báo Anh đều đăng những sự việc
tương tự như vậy. Cuộc chiến tranh xã hội ở Anh đang diễn ra kịch liệt. Mỗi người đều bảo
vệ lấy mình và vì mình mà đấu tranh chống lại tất cả những người khác; mỗi người có làm
hại cho tất cả những người khác; là những kẻ thù không đội trời chung của mình, hay không,
điều này chỉ tuỳ thuộc vào sự tính toán ích kỷ: xem đằng nào nó lợi cho mình hơn. Chẳng ai
nghĩ tới sống hoà thuận với người cạnh mình, mọi điều tranh chấp đều phải giải quyết bằng
hăm hoạ, bằng tự mình trả thù hay thưa kiện. Tóm lại, mỗi người đều coi người khác như
một kẻ thù cần phải gạt khỏi đường đi của mình, hoặc tốt hơn hết là như một phương tiện có
thể sử dụng để đạt những mục đích của mình. Và cuộc chiến tranh ấy, như các bảng thống kê
