và do đó từng đám lao động từ các khu công nghiệp lũ lượt kéo ra thành thị. Dân số tăng lên
nhanh chóng lạ thường, và hầu hết số
dân tăng đó là thuộc về giai cấp công nhân. Mặt khác, ở Ai-rơ-len, mãi đến đầu thế kỷ XVIII
tình hình mới được yên tĩnh; ở đây dân số đã giảm mất trên một phần mười do bị người Anh
tàn sát một cách dã man trong các cuộc nổi dậy trước kia, ngày nay cũng tăng lên nhanh, đặc
biệt là từ khi sự phát triển của công nghiệp bắt đầu thu hút rất nhiều người Ai-rơ-len sang
Anh. Những thành phố công xưởng và thương nghiệp lớn của Đại Bri-ten đã được mọc lên
như thế, trong đó ít ra cũng có ba phần tư dân số là thuộc giai cấp công nhân, còn giai cấp
tiểu tư sản chỉ gồm những người tiểu thương và một số rất ít thợ thủ công. Nhưng, nền công
nghiệp mới ra đời có thể lớn mạnh nhanh chóng như vậy chỉ là vì nó đã thay công cụ bằng
máy móc, thay xưởng thợ bằng công xưởng, và chính do đó đã biến những người lao động
trong giai cấp trung gian thành giai cấp vô sản lao động và bọn lái buôn lớn trước kia thành
chủ xưởng; nó đã loại trừ giai cấp tiểu tư sản và quy mọi sự khác biệt trong dân cư thành sự
đối lập giữa công nhân và nhà tư bản. Và ngoài phạm vi công nghiệp theo nghĩa hẹp, trong
ngành thủ công nghiệp và ngay cả trong ngành thương nghiệp, hiện tượng tương tự cũng đã
xảy ra. Thay thế những thợ cả và thợ bạn trước kia, một mặt là những nhà đại tư bản, và mặt
khác là những công nhân không có chút triển vọng nào vươn lên khỏi địa vị giai cấp của
mình; nghề thủ công biến thành sản xuất trong công xưởng, việc phân công lao động được
thực hiện hết sức chặt chẽ, và các thợ cả loại nhỏ vì không cạnh tranh được với các xí nghiệp
lớn cũng bị đẩy vào hàng ngũ giai cấp vô sản. Nhưng đồng thời, với sự tiêu diệt sản xuất thủ
công nghiệp trước kia, với sự biến mất của giai cấp tiểu tư sản, người lao động cũng mất hết
mọi khả năng trở thành nhà tư sản. Trước đó, họ luôn luôn có hy vọng lập được cho mình
một xưởng thợ và sau đó có thể thuê ít người thợ bạn; nhưng bây giờ, khi mà chính các thợ
cả đã bị các chủ xưởng loại trừ, khi mà muốn mở một xí nghiệp độc lập thì phải có vốn lớn,
thì giai cấp công nhân lần đầu tiên mới thật
sự trở thành một giai cấp cố định trong nhân dân, còn trước kia thì địa vị của người lao động
thường chỉ là giai đoạn quá độ để tiến lên địa vị anh tư sản. Bây giờ ai đã sinh ra là người lao
động thì không có triển vọng nào khác là suốt đời làm người lao động. Cũng chính vì thế mà
chỉ từ nay giai cấp vô sản mới có thể tiến hành những cuộc vận động độc lập của mình.
Quần chúng lao động hết sức đông đảo hiện tràn ngập cả nước Đại Bri-ten ngày nay đã
nảy sinh như vậy, địa vị xã hội của họ mỗi ngày một bắt buộc thế giới văn minh phải chú ý
đến.
Tình cảnh của giai cấp công nhân cũng tức là tình cảnh của tuyệt đại đa số nhân dân Anh. Đó
là vấn đề số phận của hàng triệu người không tài sản ấy như thế nào, những người làm ngày
nào xào ngày ấy, những người mà trí sáng tạo và bàn tay lao động đã làm nên sự vĩ đại của
Anh, những người càng ngày càng có ý thức về sức mạnh của mình và càng ngày càng đòi
hỏi cấp thiết hơn phần quyền lợi của họ trong tài sản xã hội, vấn đề ấy, từ ngày có dự luật cải
cách
96
, đã trở thành một vấn đề của toàn dân tộc. Mọi cuộc tranh luận hơi quan trọng một
