một năm", - chỉ nhiều hơn một chút, nhưng cứ mỗi chuyến tàu mới từ Ai-rơ-len tới, thì lại càng xuống gần mức đó".
Nếu ta loại bỏ sự cường điệu và chê bai quá phiến diện đối với tính cách dân tộc của người
Ai-rơ-len, thì sự mô tả của Các-lai-lơ ở đây là đúng. Những người lao động Ai-rơ-len đó sau
khi trả bốn pen-ni (3
1/3
din-béc-grô-sen) để nằm lăn nằm lóc trên boong tàu như súc vật, tới
được đất Anh, thì chui vào đâu cũng được. Nhà cửa tồi tàn nhất đối với họ cũng còn khá tốt;
họ ít chú ý đến quần áo, khi mà còn có chút ít dính vào thân; họ không biết giầy dép là gì;
thức ăn của họ là khoai tây và chỉ có khoai tây thôi; kiếm được hơn nhu yếu ấy một chút là
lập tức đem đi uống rượu. Những con người như thế thì cần lương cao làm gì? Trong tất cả
các thành phố lớn, những khu phố tồi tàn nhất là chỗ ở của người Ai-rơ-len; bất cứ ở đâu, nếu
có một khu phố đặc biệt bẩn thỉu và đổ nát, thì có thể đoán chắc rằng ở đó sẽ gặp phần lớn
những bộ mặt Ken-tơ mà chỉ cần liếc qua cũng phân biệt ngay được với những bộ mặt Anh-
Xắc-xông của người bản địa, và sẽ được nghe cái giọng Ai-rơ-len du dương có nhiều âm hơi
mà những người Ai-rơ-len chính cống không bao giờ bỏ mất. Có khi tôi còn nghe thấy cả
tiếng nói Ai-rơ-len trong những khu đông đúc nhất của Man-se-xtơ. Phần lớn các gia đình
sống trong nhà hầm, ở hầu hết mọi nơi đều là những người nguồn gốc Ai-rơ-len. Tóm lại
theo lời bác sĩ Cây, người Ai-rơ-len đã phát hiện được cái mức tối thiểu về nhu cầu sinh hoạt
và hiện nay họ đang dạy cái đó cho người lao động Anh. Họ cũng đã mang đến tính bẩn thỉu
và thói rượu chè. Cái tính bẩn thỉu đã trở thành bản tính thứ hai của họ; ở nông thôn dân cư
thưa thớt hơn, thói ấy không tai hại mấy; nhưng ở đây, trong các thành phố lớn, với dân cư
tập trung đông đúc như vậy, nó làm cho người ta khiếp vía và đưa đến nhiều nguy hiểm. Như
họ đã quen ở quê hương, người Mi-lê-di đến đây cũng đổ tất cả đồ bỏ đi và rác rưởi ở ngay
trước cửa nhà mình, gây thành những vũng nước và những đống rác, làm cho cả khu lao
động bẩn thỉu và đầu độc cả bầu không khí. Cũng như ở quê
hương họ, họ làm chuồng lợn sát ngay nhà, và nếu không làm thế được, thì họ cho lợn con ở
ngay trong phòng của họ. Cái kiểu nuôi súc vật mới mẻ và kỳ lạ ấy ở trong các thành phố lớn
hoàn toàn là do người Ai-rơ-len mang đến. Người Ai-rơ-len gắn bó với con lợn của mình
cũng như người Ả-rập gắn bó với con ngựa, chỉ khác một điều là khi lợn đã đủ béo thì họ
đem bán nó đi; còn trước đó thì họ ăn ngủ cùng với lợn, con cái họ chơi với lợn, cưỡi lên
lưng lợn, cùng lợn vùng vẫy trong bùn, như người ta có thể gặp thấy hàng nghìn lần trong tất
cả các thành phố lớn ở Anh. Còn tình hình bẩn thỉu như thế nào, tình hình thiếu thốn mọi tiện
nghi đến mức độ nào trong các căn nhà đổ nát đó thì người ta rất khó tưởng tượng được.
Người Ai-rơ-len không quen dùng đồ đạc trong nhà; một ôm rơm, vài mảnh rẻ rách hoàn
toàn không dùng làm quần áo được nữa, - đó là chỗ ngủ của họ, một mẩu gỗ, một cái ghế
gẫy, một cái hòm cũ dùng làm bàn, thế là đủ rồi. Một ấm pha chè, vài cái chậu đựng thức ăn
và vài cái đọi thế là đủ dùng cho nhà bếp của họ, mà nhà bếp thì cũng là chỗ ngủ và chỗ ăn ở
của họ. Và nếu không có gì đốt, thì họ vứt vào đó tất cả cái gì có thể cháy mà tiện tay vớ
