tượng hàng ngày; ở các vùng nông nghiệp, nhất là ở miền Nam và miền Tây, phần lớn là giết
những kẻ thù trực tiếp là bọn đại diện của địa chủ và tay sai trung thành của chúng, bọn tín
đồ tôn giáo từ ngoài đến, bọn tá điền lớn mà ruộng đất gồm những mảnh đất nhỏ trồng khoai
tây của hàng trăm gia đình bị đuổi, v.v.; mặt khác biểu hiện bằng công tác cổ động nhằm thủ
tiêu sự hợp nhất với Đại Bri-ten
121
. Qua những điều kể trên, có thể thấy rõ rằng những người
Ai-rơ-len không được giáo dục ấy không thể không coi người Anh là kẻ thù trực tiếp của
mình và đối với họ, bước tiến thứ nhất là giành độc lập dân tộc. Nhưng cũng thấy rất rõ ràng
rằng thủ tiêu sự hợp nhất quyết không phải là đã có thể thủ tiêu được nạn bần cùng mà chỉ tỏ
rõ rằng phải tìm nguyên nhân sự nghèo khổ ấy ở ngay trong
nước chứ không phải ở ngoài Ai-rơ-len như người ta nghĩ hiện nay. Tuy vậy ở đây tôi không
xem xét vấn đề tách riêng Ai-rơ-len ra có thực là cần thiết để giúp cho người Ai-rơ-len hiểu
được sự thực ấy không? cho tới nay phong trào Hiến chương cũng như chủ nghĩa xã hội đều
không có thành tích đặc biệt gì ở Ai-rơ-len.
Tôi kết thúc ở đây những nhận xét của tôi về Ai-rơ-len, vả chăng kết quả cổ động nhằm
thủ tiêu sự hợp nhất năm 1843 và vụ án Ô Cô-nen đã làm cho những người Đức ngày càng
hiểu rõ tình cảnh nghèo khổ của Ai-rơ-len.
Như vậy là chúng ta đã theo dõi tình cảnh giai cấp vô sản ở các đảo Bri-ten qua các ngành
hoạt động của họ, và đâu đâu chúng ta cũng thấy nghèo khổ, bần cùng, đâu đâu cũng thấy
những điều kiện sinh sống hoàn toàn không xứng đáng với con người. Chúng ta đã thấy sự
bất mãn đã sinh ra, lớn lên cùng với sự lớn lên của bản thân giai cấp vô sản như thế nào, nó
lan rộng và có những hình thức tổ chức ra sao, chúng ta cũng thấy những cuộc đấu tranh
công khai, đổ máu và không đổ máu của giai cấp vô sản chống lại giai cấp tư sản. Chúng ta
đã nghiên cứu những nguyên lý quyết định vận mệnh, hy vọng và lo âu của những người vô
sản, và chúng ta thấy rõ không có một tý triển vọng nào cải thiện được tình cảnh của họ.
Chúng ta cũng đã có dịp quan sát thái độ của giai cấp tư sản đối với giai cấp vô sản qua hàng
loạt dẫn chứng và khẳng định rằng giai cấp tư sản chỉ quan tâm đến bản thân họ, đến lợi
riêng của họ. Nhưng để khỏi bất công đối với họ, chúng ta cũng nên nghiên cứu hành động
của họ kỹ hơn một chút.
