sử của sự thù địch đối với hiện tại, nhưng lại phủ nhận tính tất yếu của sự thù địch trong
tương lai; chủ nghĩa cộng sản chính là nhằm mục đích thủ tiêu sự thù địch ấy. Khi sự thù địch
ấy hãy còn, thì chủ nghĩa cộng sản cho rằng giai cấp vô sản căm phẫn với những kẻ nô dịch
họ là điều tất nhiên, là đòn bẩy quan trọng nhất của phong trào công nhân đang bắt đầu;
nhưng chủ nghĩa cộng sản còn đi xa hơn sự căm phẫn ấy, bởi vì nó không chỉ là sự nghiệp
của riêng một mình công nhân mà còn là sự nghiệp của toàn thể loài người. Dẫu sao cũng
không có một người cộng sản nào lại nghĩ đến trả thù một cá nhân riêng lẻ, hay cho rằng
người tư sản nào đó trong những điều kiện hiện tại có thể có những hành động khác bây giờ.
Chủ nghĩa xã hội Anh (tức chủ nghĩa cộng sản) chính xuất phát từ nguyên tắc không quy
trách nhiệm cho một cá nhân riêng biệt nào. Do đó công nhân Anh tiếp thu tư tưởng xã hội
chủ nghĩa càng nhiều, thì sự căm phẫn hiện nay của họ càng nhanh chóng biến thành thừa, -
nếu sự căm phẫn ấy còn thể hiện trong các cuộc tấn công bạo lực như hiện nay, thì nó cũng
vẫn không mang lại kết quả gì, - hành vi thô bạo và dã man chống giai cấp tư sản của họ sẽ
càng ít đi. Kể ra nếu có thể làm cho toàn thể giai cấp vô sản trở thành cộng sản trước khi nổ
ra cuộc chiến đấu thì cuộc chiến đấu sẽ tiến hành rất hoà bình. Nhưng ngày nay điều ấy
không thể làm được nữa; đã muộn quá rồi! Song tôi cho rằng trước khi nổ ra cuộc chiến tranh
hoàn toàn công khai và trực tiếp
của người nghèo chống người giàu, bây giờ đã không thể tránh ở nước Anh, thì ít nhất trong
đội ngũ của giai cấp vô sản cũng đã hiểu được rõ ràng vấn đề xã hội, để cho đảng cộng sản
trong hoàn cảnh thuận lợi có thể khắc phục dần dần được những yếu tố căm phẫn và thô bạo
của cách mạng và đề phòng sự tái diễn của ngày 9 tháng Nóng. Ngoài ra, kinh nghiệm của
nước Pháp chưa hẳn là vô dụng, hơn nữa, hiện nay đa số những lãnh tụ của phong trào Hiến
chương đã thành người cộng sản. Mà chính vì chủ nghĩa cộng sản vượt lên trên mâu thuẫn
giữa giai cấp vô sản và giai cấp tư sản, cho nên so với phong trào Hiến chương thuần tuý vô
sản thì nó càng dễ được những đại biểu ưu tú của giai cấp tư sản tán thành - nhưng số người
này quá ít và chỉ có thể tìm thấy ở các thế hệ mới trưởng thành.
Nếu những kết luận này ở đây còn thấy chưa đầy đủ căn cứ thì tôi mong rằng sẽ có dịp
chứng minh ở chỗ khác, rằng những kết luận này được rút ra một cách tất nhiên từ sự phát
triển lịch sử của Anh. Nhưng tôi kiên quyết tin rằng: cuộc chiến tranh của người nghèo chống
người giàu, hiện đang gián tiếp tiến hành bằng hình thức xung đột nhỏ cá biệt, sẽ trở thành
cuộc chiến tranh toàn diện và công khai ở Anh. Muốn giải quyết một cách hoà bình thì đã
quá muộn. Sự phân hoá giai cấp ngày càng gay gắt, tinh thần phản kháng ngày càng ăn sâu
vào lòng người công nhân, sự căm phẫn càng tăng, những cuộc xung đột cá biệt kiểu du kích
đang mở rộng thành những cuộc chiến đấu và thị uy lớn hơn, và không lâu nữa, chỉ cần một
sự va chạm nhẹ cũng đủ gây nên sóng gió lở đất long trời. Lúc đó khắp cả nước sẽ thực sự
lừng vang lời kêu gọi chiến đấu: "Tuyên chiến với lâu đài, hoà bình cho lều cỏ!", nhưng lúc
đó những kẻ giàu có muốn tìm biện pháp đề phòng thì đã muộn rồi.
