Đồng thời tôi vui mừng được dịp nói rằng người Đức, tuy vẫn lạc hậu so với các dân tộc
khác trong khi thảo luận về vấn đề cải cách xã hội, hiện đang cố gắng đền bù lại thời gian đã
tiêu phí. Ở đất nước chúng tôi, chủ nghĩa xã hội được truyền bá nhanh chóng như vậy thì quả
là một điều kỳ diệu. Hai năm trước, nơi đây nhiều nhất chỉ có hai người quan tâm đến các
vấn đề xã hội; xuất bản
phẩm xã hội chủ nghĩa
126
đầu tiên mới ra đời cách đây một năm. Đúng là có mấy trăm người
cộng sản Đức sống ở nước ngoài nhưng đều là công nhân, họ chỉ gây được ảnh hưởng yếu ớt
và không truyền bá được rộng rãi xuất bản phẩm của mình trong "các giai cấp lớp trên".
Ngoài ra chủ nghĩa xã hội đã gặp những trở ngại rất lớp trên con đường phát triển của mình:
chế độ kiểm duyệt sách báo, không được tự do họp và tự do lập hội, những đạo luật chuyên
chế và những toà án bí mật với những quan toà làm thuê sẽ trừng phạt tất cả những ai dám
phát động tư tưởng của dân chúng, dù là dưới hình thức nào. Nhưng bất chấp tất cả những
thứ đó, tình hình nước Đức hiện nay ra sao? Thay cho hai người viết về chủ nghĩa xã hội cho
công chúng không hiểu tí gì và không thích thú gì vấn đề ấy cả, giờ đây chúng tôi có hàng
chục nhà văn có tài đang tuyên truyền học thuyết mới cho hàng ngàn người khao khát tìm
hiểu mọi thứ có liên quan tới vấn đề ấy; chúng tôi có đến mấy tờ báo mà tính chất xã hội chủ
nghĩa của chúng chỉ giới hạn ở chừng mực cấp tiến, ở chừng mực mà chế độ kiểm duyệt cho
phép; trong số đó trước hết phải kể đến tờ "Trier'sche Zeitung"
127
và tờ "Sprecher"
128
ở Vê-
đen; ở Pari, chúng tôi có một tờ báo xuất bản trong điều kiện tự do báo chí
129
; ngoài những
xuất bản phẩm định kỳ trực tiếp chịu ảnh hưởng của chính phủ, không có một cơ quan báo
chí nào mà hàng ngày không viết bài ca tụng chủ nghĩa xã hội và những người xã hội chủ
nghĩa. Những kẻ tử thù của chúng tôi không dám công khai chống lại chúng tôi. Thậm chí
chính phủ cũng buộc lòng phải đối xử lịch thiệp với tất cả mọi phong trào có xu hướng xã hội
chủ nghĩa, nếu như những phong trào này mang hình thức hợp pháp. Khắp nơi đều xuất hiện
những hội liên hiệp để cải thiện tình cảnh của người lao động cũng như để giúp đỡ họ tự giáo
dục, và đã có một số quan chức cao cấp của chính phủ Phổ tham gia hoạt động trong các hội
liên hiệp ấy. Tóm lại, chủ nghĩa xã hội trở thành vấn đề bức thiết ở nước Đức và trong năm
qua một đảng to lớn của những người
theo chủ nghĩa xã hội đã trưởng thành, đảng đó hiện nay đã khiến cho tất cả các chính đảng
phải tôn kính và nhất là phái tự do ở đây đã nịnh hót nó. Cho tới nay, lực lượng của chúng tôi
gồm có giai cấp trung đẳng, - sự thực này có lẽ làm cho bạn đọc ở Anh ngạc nhiên nếu như
họ không biết rằng ở Đức giai cấp đó tự tư tự lợi, thiên vị và đần độn, kém xa ở Anh chỉ vì
một nguyên nhân đơn giản là nó không giàu bằng ở Anh. Nhưng chúng tôi hy vọng rằng
chẳng bao lâu nữa chúng tôi sẽ tìm được chỗ dựa trong giai cấp công nhân là giai cấp ở chỗ
nào và lúc nào cũng phải là lực lượng và là thành trì của đảng xã hội chủ nghĩa và đã được sự
bần cùng, ách áp bức và nạn thất nghiệp, cũng như những cuộc nổi dậy tại khu công nghiệp ở
Xi-lê-di và Bô-hêm làm thức tỉnh khỏi cơn mê ngủ. Vì vậy cho phép tôi nhắc đến bức tranh
của một hoạ sĩ Đức ưu tú là Huýp-nơ, mà xét về mặt tuyên truyền cho chủ nghĩa xã hội thì nó
có tác dụng lớn hơn cả trăm bài văn đả kích. Bức tranh mô tả một nhóm thợ dệt Xi-lê-di nộp
