Nhưng những ưu điểm mà tổ chức cộng sản chủ nghĩa sẽ mang lại do kết quả của việc sử
dụng sức lao động hiện nay bị lãng phí,chưa phải là điều quan trọng nhất. Sự tiết kiệm lớn
nhất về sức lao động là ở chỗ liên hiệp các lực lượng riêng lẻ thành lực lượng tập thể của xã
hội và dựa trên cơ sở của sự tập trung ấy mà sắp xếp lại những lực lượng cho tới nay vẫn đối
lập nhau. Ở chỗ này, tôi tán thành một số chủ trương của nhà xã hội chủ nghĩa Anh Rô-bớt
Ô-oen, vì những chủ trương ấy là thực tế nhất và hoàn thiện nhất. Ô-oen đề nghị thay thế các
thành phố và làng mạc hiện nay với những ngôi nhà rời rạc, làm trở ngại lẫn nhau, bằng
những toà nhà lớn, mỗi toà nhà đó chiếm diện tích dài rộng mỗi bề khoảng 1650 phút với
một vườn rộng; mõi toà có thể chứa từ hai đến ba nghìn người với đầy đủ tiện nghi. Việc xây
dựng loại nhà có thể cho người ở hưởng những tiện nghi hiện đại tốt nhất như vậy có lẽ rẻ
hơn và dễ hơn nhiều so với xây dựng những ngôi nhà riêng lẻ, phần lớn là không đủ tiện
nghi, cho một số người cũng đông như thế, trong chế độ hiện nay,- điều đó thật rõ ràng. Ở
hầu hết các toà nhà lớn hiện nay, nhiều phòng thường bị bỏ không quanh năm hoặc mỗi năm
chỉ được dùng đến một đôi lần, có thể bỏ đi mà không hề gây trở ngại; cùng với cách làm
như vậy thì số diện tích dùng làm nhà kho, nhà hầm, v.v., cũng dôi ra rất nhiều.- Nhưng nếu
đi sâu vào công việc nội trợ thì tính hơn hẳn của nền kinh tế công cộng càng biểu hiện hết
sức rõ ràng. Trong nền kinh tế phân tán hiện nay, biết bao nhiêu là lao động và vật tư bị lãng
phí, như việc sưởi ấm chẳng hạn! Ở mỗi phòng đều phải có lò sưởi, mỗi lò sưởi đều phải
nhóm lửa, chụm lửa, và trông nom, phải đưa chất đốt đến tất cả các phòng, còn tro thì cũng
phải quét dọn; nếu như thay thế những lò sưởi riêng lẻ ấy bằng một thiết bị sưởi trung tâm
lớn, chẳng hạn như những ống dẫn hơi nước với một lò chung như hiện nay đang được
thực hiện ở những công trình công cộng lớn, ở các nhà máy, nhà thờ, v.v., thì đơn giản và
thuận tiện biết bao. Hơn nữa, thắp sáng bằng hơi đốt hiện nay còn đắt vì ngay những ống dẫn
nhỏ nhất cũng phải đặt ngầm dưới đất và do diện tích cần ánh sáng trong thành phố chúng ta
rất rộng nên ống dẫn phải đặt ở những nơi rất xa; nếu sắp xếp như trên kia, mọi thứ đều tập
trung vào một diện tích là 1650 x 1650 phút mà số lượng đèn hơi đốt không giảm đi thì kết
quả sẽ là chi phí về ánh sáng đó dù sao chăng nữa cũng không đắt hơn ở một thành phố loại
vừa. Sau nữa, chúng ta hãy lấy việc chuẩn bị nấu ăn mà xem - trong nền kinh tế phân tán hiện
nay, biết bao nhiêu chỗ, bao nhiêu sản phẩm và bao nhiêu sức lao động bị lãng phí khi mỗi
gia đình phải tự chuẩn bị một số lượng nhỏ thức ăn cần thiết cho mình, phải có dụng cụ nhà
bếp riêng của mình, phải thuê người nấu bếp, phải mua cái ăn ở chợ, ở hàng thịt và hàng
bánh mì! Có thể mạnh bạo giả thiết rằng với nhà ăn công cộng và cơ quan phục vụ công cộng
thì dễ dàng giải phóng được hai phần ba số người làm việc ấy và một phần ba còn lại cũng có
thể hoàn thành công việc của mình tốt hơn, chuyên tâm hơn là hiện nay. Và sau hết là việc
thu dọn nhà cửa! Nếu công việc này cũng được tổ chức và phân phối đúng đắn, mà trong
những điều kiện ấy thì hoàn toàn có thể làm được, quét tước và thu dọn ở một toà nhà như
thế so với ở hai hoặc ba trăm ngôi nhà riêng lẻ mà theo sự sắp xếp hiện nay cũng chứa một số
người tương đương, chẳng phải là vô cùng dễ dàng hơn hay sao?
