CHƯƠNG VI
VSEVOLOD NICOLAEVICH MERCULOV
Dân ủy An ninh quốc gia (2/1941 - 4/1943)
Bộ trưởng Bộ An ninh quốc gia (3/1943 - 4/1946)
N.K.Baibakov - nguyên Chủ nhiệm ủy ban kế hoạch nhà nước, thời gian
đầu chiến tranh làm đặc phái viên của Hội đồng quốc phòng về các vấn đề
công nghiệp dầu ở vùng Kavkaz kể lại việc Stalin giao cho ông nhiệm vụ
phá hủy các cơ sở lọc dầu ở vùng Kavkaz như sau:
- Đồng chí Baibakov! Quân Đức đang tiến về Kavkaz. Nếu đồng chí để
lại cho quân Đức dù chỉ một tấn dầu, chúng tôi sẽ xử bắn đồng chí.
Stalin chậm rãi đi đi lại lại cạnh bàn, im lặng một lát rồi nói thêm:
- Nhưng nếu đồng chí phá huỷ các cơ sở sớm trước mà quân Đức không
đến, chúng ta không có nhiên liệu dùng, thì đồng chí cũng sẽ bị xử bắn.
Điều lạ kỳ là sau gần nửa thế kỷ, Baibakov vẫn kể lại những lời hăm doạ
của Stalin với lòng khâm phục.
Giúp Baibakov là Merculov. Ông dẫn các chuyên gia người Anh đến để
giới thiệu với Baibakov kinh nghiệm phá các nhà máy lọc dầu của họ để
khỏi bị lọt vào tay Nhật. Nhưng Baibakov không theo kinh nghiệm của
Anh. Các chuyên gia Liên Xô nghĩ ra một phương pháp riêng. Không phải
ông sợ sự phá hoại của gián điệp nước ngoài. Mà Merculov lúc đó đã là
Thứ trưởng thứ nhất Bộ Nội vụ. Ông sợ là sợ không hoàn thành đúng lúc
nhiệm vụ mà Stalin đã giao. Cuối cùng, họ đã làm nổ các dàn khoan và nhà
máy lọc dầu khi quân Đức đã tiến đến gần sát, nghe thấy cả tiếng súng nổ
bên tai.
Merculov hơn Beria bốn tuổi, nhưng trong quan hệ với nhau Beria luôn
luôn là anh. Không phải chỉ vì chức vụ. Merculov kém Beria về tính kiên
quyết, sự lạnh lùng và cả về năng lực tổ chức.
