Stalin rất yêu quý công tác tình báo. Nhưng cuộc thanh lọc quy mô lớn
do ông chủ trương và thực hiện bằng tay Ejov đã làm suy kiệt lực lượng
tình báo. Năm 1938, cơ sở tình báo của Liên Xô ở Berlin chỉ còn ba cán bộ,
trong đó một người không biết tiếng Đức. Khi Merculov lên lãnh đạo Tổng
cục An ninh quốc gia, có phục hồi lại được quy mô cũ của cơ sở này,
nhưng kết quả kém xa ngày xưa. Bởi các cán bộ chỉ nắm được tình hình ở
nơi mà anh ta được cài vào, chứ không nắm được tình hình rộng, không
thăm dò được ý tứ của những người trong giới cầm quyền của Đức nhất là
những người trong giới thân cận với Hitler - mà điều này mới có giá trị.
Matxcơva không hiểu được lãnh đạo Đức suy tính gì, nên phải xây dựng
giả thuyết, mà nhiều giả thuyết bị sai.
Thêm vào đấy, được cử làm trưởng cơ sở tình báo ở Berlin là Kabulov,
em trai của Thứ trưởng thứ nhất (Phó của Merculov), một người vừa không
có kinh nghiệm tình báo, vừa không biết tiếng Đức. Tình báo Đức nắm
được điều đó, đã tung các điệp viên hoạt động hai mang biết nói tiếng Nga
để tiếp cận. Và Kabulov dễ dàng tiêu hoá số thông tin giả mà những người
này bơm cho ông ta. Chính Hitler đích thân xem trước các thông tin được
an ninh Đức làm ra để đưa cho Kabulov.
Chính thông qua con đường đó mà Đức tung hoả mù cho Liên Xô là Đức
chưa định tấn công Liên Xô. Tất cả được Merculov báo cáo cho Stalin.
Ngoài ra, nhiều người cộng tác với An ninh Liên Xô là những người chống
phát xít, cánh tả, có những người khác làm việc vì tiền - có thông tin là có
tiền. Cho nên nhiều khi chúng ta đã phải trả tiền để nhận thông tin giả.
Vấn đề nữa là phân tích thông tin. Stalin không tin vào năng lực phân
tích và tổng hợp của cán bộ, thường yêu cầu Merculov cung cấp nguyên
văn các báo cáo và tin tức tình báo để tự mình rút ra kết luận. Do đó mà
Merculov cũng không phải nhọc công thành lập bộ phận phân tích đánh giá
thông tin. Điều ảnh hưởng đến đánh giá của lãnh đạo Liên Xô là trước ngày
22/6/1941 Stalin và những đồng chí thân cận nhất của ông vẫn tin vào khả
năng hợp tác lâu dài với Đức, do đó trong các báo cáo chỉ nhìn thấy và
nhận ra những gì mà họ muốn nhìn thấy...
