Chủ toạ phiên toà là Thiếu tướng tư pháp Chepsov. Năm 1950, ông đã
kết án tử hình về tội làm gián điệp và phản quốc hai người Do Thái là
Mirian Jeleznova (nữ, họ thật là Aizenstadt) và Samuil Persov với những
chứng cứ mà ông cho hoàn toàn là có cơ sở: gửi bài ra nước ngoài để đăng
về nhà máy ô tô Matxcơva mang tên Stalin và về những người Do Thái là
Anh hùng Liên Xô.
Nhưng khi, theo quyết định của Trung ương Đảng phải xử những người
lãnh đạo ủy ban Do Thái chống phát xít (được thành lập năm 1941 nhằm
góp phần vào cuộc đấu tranh chống phát xít) và sau khi nghiên cứu hồ sơ
và những lời buộc tội các bị cáo, thì Chepsov đi đến nghi ngờ các kết quả
điều tra. Những người ngồi ở ghế bị cáo - các nhà văn, nghệ sĩ, bác sĩ
không hề tham gia các vụ âm mưu khủng bố nhằm ám sát Stalin, không
làm gián điệp, thậm chí không có hoạt động chống Liên Xô.
Chepsov thấy họ chỉ có một tội là chủ trương viết và xuất bản sách bằng
tiếng mẹ đẻ, bảo tồn các đài kỷ niệm văn hoá dân tộc và giữ nhà hát dân
tộc. Chỉ có một tội đó thì Chepsov thấy rằng không thể bắn họ được.
Bất chấp cực hình và sự xỉ nhục, những con người đã không còn trẻ nữa
kia vẫn giữ được tinh thần gan dạ, chịu đựng thử thách. Chỉ có viên đạn
cuối cùng mới kết liễu được họ mà thôi.
Chấp nhận nguy cơ mất thẻ Đảng, mất nghiệp, thậm chí cả mất mạng,
Thiếu tướng Chepsov hoãn mở phiên toà để điều tra thêm.
Nhưng Georghi Malenkov không đồng ý với đề nghị đó: "Đồng chí định
để chúng tôi phải quỳ gối trước những kẻ tội phạm này sao? Bản án đã
được nhân dân phán quyết. Bộ Chính trị đã xem xét vụ này ba lần rồi. Đồng
chí hãy thực hiện quyết định của Bộ Chính trị".
Thế là các bị cáo đã bị kết án, và bị xử tử chỉ vài tháng trước khi Stalin
từ trần.
Việc xử lý các vụ án tiêu biểu trong những tháng cuối cùng của Stalin
mang tính chất vội vã. Bộ An ninh Quốc gia cần phải lấy bằng được những
chứng cứ về việc các bị cáo làm việc cho các cơ quan tình báo nước ngoài
nào?
