Từ năm 1941, thực tế là Stalin đã gạt Beria ra khỏi công tác của Bộ An
ninh quốc gia. Việc Stalin thường xuyên thay đổi cơ cấu và người lãnh đạo
cơ quan an ninh chứng tỏ rằng ông đang tìm kiếm phương án thay thế
Beria.
Việc Stalin không công nhận cho Beria truyền đạt các chỉ thị của mình
và giao nhiệm vụ lại cho Bộ trưởng An ninh làm cho một số nhà nghiên
cứu lầm tưởng. Thật ra thì Ignatiev đã biết trước Beria sẽ nói gì, vì Stalin
gặp và bàn việc với ông thường xuyên hơn là với các ủy viên Bộ Chính trị.
Nhưng Stalin quy định như thế, nên cứ thế mà làm. Ignatiev cẩn thận ghi
lại: ngày này, giờ này đồng chí Beria gọi điện truyền đạt chỉ thị của đồng
chí Stalin về vấn đề này thế này v.v... Các cuộc đàm thoại giữa Beria và
Ignatiev được ghi lại để Stalin kiểm tra xem Beria truyền đạt có chính xác
không và Ignatiev sau này có thực hiện đúng không, nhưng quan trọng hơn
là để nắm được tình trạng quan hệ giữa hai người.
Stalin đưa Beria ra khỏi Lubianka (Quảng trường Lubianka - nơi đặt trụ
sở của cơ quan An ninh - ND), nhưng vẫn dùng ông như biểu tượng của bộ
máy thanh trừng để răn đe mọi người. Beria hiểu rằng sự tàn ác của ông ta
được Stalin tán thưởng. Stalin không hề đánh giá cao các đồng nghiệp của
mình trong Bộ Chính trị về độ cứng rắn, chỉ trừ Beria. Stalin đã giao cho
Beria thực hiện các công việc đẫm máu, biết rằng Beria sẽ không run tay.
Đồng thời Stalin cũng sợ Beria, và tìm cách thay thế Beria. Người ta đã có
thể tổ chức được việc giết Trotski ở tận Mehico thì tại sao lại không có thể
tổ chức việc giết Stalin?
- Và Stalin nghĩ rằng Beria có thể dám hành động? - Tôi hỏi giáo sư
Naumov.
- Stalin biết ông ta là một con người mạo hiểm, dám làm tất cả. Beria thì
cảm thấy cái vòng kim cô bao chung quanh ông ta ngày càng siết chặt lại.
Ignatiev kể lại rằng khi nói chuyện điện thoại với ông ta, Beria chỉ trả lời
ngắn gọn bằng những câu "vâng" hoặc "không" - ông ta sợ cả nói chuyện.
Điều đó xảy ra sau khi cuộc nói chuyện của ông ta với Abacumov bị ghi
âm và vài tuần sau Abacumov bị bắt.
- Beria có biết được điều gì chờ đợi ông hay không?
