Vấn đề thiết lập tình trạng khẩn cấp đã được bàn trong suốt một năm
trước khi diễn ra đảo chính. Suốt một năm, người ta yêu cầu Gorbachov
ban bố tình trạng khẩn cấp. Nhưng ông ta chần chứ, không đồng ý. Trong
thâm tâm, ông hiểu rằng việc thiết lập tình trạng khẩn cấp sẽ quyết định số
phận cuộc cải tổ của ông.
Gorbachov càng do dự, yếu đuối, thì Kriuchkov lại càng thêm quyết tâm
hành động. Bộ Chính trị càng bị mất vai trò dưới thời Gorbachov, thì vai trò
của Kriuchkov càng tăng. Bây giờ, trên ông không còn ai ngoài Gorbachov.
Trước Kriuchkov, các Chủ tịch KGB đều hiểu rằng số phận và sự an toàn
của lãnh đạo đất nước kể cả người thứ nhất nằm trong tay họ. Họ là người
cung cấp thông tin, họ cũng là người đề ra các phương án hành động.
Nhưng nếu trước kia, cả đến Andropov cũng còn phải xem ý Suslov và
Kirilenko và phải thoả thuận với Bộ Chính trị, thì nay Kriuchkov chỉ còn
vướng có Gorbachov. Mà Gorbachov thì yếu đuối như thế. Hơn nữa, trong
tay Kriuchkov vẫn còn một bộ máy hùng hậu nửa triệu cán bộ và chiến sĩ.
Ngày 31/7/1991, Tổng thống Nga Yeltsin và Tổng thống Kazakhstan
Nazarbaev gặp Tổng thống Liên Xô Gorbachov trước khi Gorbachov đi
nghỉ ở Foros, và ba người đã thống nhất gạt Kriuchkov và Bộ trưởng Quốc
phòng Yazov.
Ngày 17/8, tại một cơ sở bí mật của KGB, Kriuchkov gặp Bộ trưởng
Quốc phòng Yazov và Bí thư Trung ương Đảng O.Shenin, thống nhất rằng
cần phải ban bố tình trạng khẩn cấp, phải buộc Gorbachov ký lệnh ban bố.
Nếu Gorbachov không ký, thì buộc ông ta từ bỏ quyền hành.
Gorbachov không đồng ý. Họ bèn cách ly ông ta tại Foros, rút đội trưởng
đội cảnh vệ, Thiếu tướng KGB V.Medvedev về Matxcơva. Ngay tối hôm
đó ở Matxcơva, ủy ban Nhà nước về tình trạng khẩn cấp ra "Tuyên bố của
ban lãnh đạo Liên Xô", nói rằng vì tình trạng sức khoẻ, Gorbachov không
thể thực thi quyền hạn của mình và chuyển giao quyền hành cho Phó Tổng
thống G.I.Yanaev.
Ủy ban tình trạng khẩn cấp, như mọi người biết, đã bị thất bại. Nguyên
nhân chính là sự bất tài về mặt tổ chức. Không hề có một kế hoạch chi tiết
về âm mưu đảo chính, mà chỉ có những ý định và tính toán kéo Gorbachov
