Chủ nghĩa ngoại trừ: Ngành khoa học đạo đức
Quan tâm đến ảnh hưởng quan trọng của xã hội rộng lớn lên mỗi cá nhân
và đặc biệt là quan tâm đến tầm quan trọng của các giá trị đạo đức, Cattell
đã tìm kiếm một phương pháp khoa học đối với đạo đức. Trong tác phẩm
Một đạo đức mới từ khoa học: Chủ nghĩa ngoại trừ (1972) của ông lưu ý
rằng đạo đức và mục tiêu của xã hội nói chung xuất phát từ tôn giáo và
nghệ thuật. Để thay thế, ông đưa ra một nền tảng về khoa học. Mục tiêu
mang tính khoa học về tiến bộ xã hội là tiến hóa của xã hội và mục tiêu của
quá trình tiến hóa ấy được tìm thấy thông qua việc thiết lập đặc tính xã hội
liên quan đến bầu không khí cạnh tranh mang tính hợp tác giữa các nhóm
người. Những mục tiêu mang tính quốc tế và những mục đích đối với nhiều
nhóm khác nhau sẽ được hình thành, và sau đó, những nhóm người này sẽ
vận động khả năng cạnh tranh trong các định hướng xã hội khác nhau để
đạt được những mục tiêu đã được chia sẻ. Các nhà khoa học xã hội sẽ thiết
lập và liên tục đánh giá những xã hội thực nghiệm khác nhau một cách có
hệ thống về các đặc tính văn hóa cũng như sinh học. Cấu trúc của xã hội
tương lai sẽ được xác định dựa trên nền tảng kết quả của những cuộc thực
nghiệm này.
Phương pháp thực nghiệm này đối với xã hội đặt cá nhân ở đâu? Cattell
sẽ trả lời rằng cá nhân và xã hội đều quan trọng và cùng tác động qua lại
lẫn nhau vì lợi ích của mỗi cá nhân cũng như sự tiến bộ của xã hội. Trong
bối cảnh này, ông đưa ra một lời phát biểu có tính chất hùng biện về vai trò
cũng như sức ảnh hưởng tiềm tàng của cá nhân. Chúng tôi đưa ra dưới đây
lời trích dẫn dài dòng của Cattell (trang 437 – 438), không chỉ lời phát biểu
thể hiện quan điểm của ông về cá nhân mà còn minh chứng cho lối văn
chương bóng bẩy của ông.
Chúng ta nên biết rằng sự bất tử chỉ có ở trẻ thơ và ở trong những câu
chuyện về những hoạt động sinh hoạt hàng ngày. Điều đó luôn luôn
được suy rộng thêm, giống như những đợt sóng từ những viên sỏi
trong một chiếc hồ, những hoạt động ấy duy trì sự bất tử trong hoạt
động của những thế hệ tương lai. Ý thức về các kinh nghiệm cá nhân
