3. BÀN TAY VÔ HÌNH
Các nhà kinh tế định nghĩa hiệu quả theo cách khác với những kỹ sư.
Nếu bếp lò A tiêu thụ ít năng lượng hơn trong khi cho nhiệt lượng tương
đương với bếp lò B, một kỹ sư sẽ coi là bếp lò A hiệu quả hơn. Nhưng nhà
kinh tế lại nói bếp lò hiệu quả là bếp tạo ra một lượng nhiệt với một chi phí
thấp hơn. Kinh tế học gọi các hàng hóa và dịch vụ được dùng để sản xuất
các hàng hóa và dịch vụ khác là nguồn lực, các nguồn lực này cần được
hướng đến những khu vực mà ở đó chúng được xã hội đánh giá cao nhất.
Nhiều người ở thành phố Hồ chí Minh ăn sáng tại các quán cà phê hay
quầy phở. Họ phân bố sức lao động của mình vào chỗ có giá trị nhất cho họ
- thay vì tốn thời gian đi chợ, nấu ăn, rửa dọn, họ có thể làm việc sớm hơn
(hay ngủ muộn hơn) bằng cách để cho người khác chuẩn bị bữa sáng cho
họ. Xã hội ghi nhận giá trị của thức ăn nhanh gọn, ngon với giá vừa phải.
Các nguồn lực chảy vào ngành này, vỉa hè tràn ngập các quán ăn.
Hệ thống hoạt động như thế nào? Dường như các hoạt động thị trường sẽ
hiệu quả hơn nếu được đưa vào kế hoạch. Chắc chắn có con người can
thiệp vẫn tốt hơn để các hoạt động của người mua và người bán tự diễn ra
một cách hỗn loạn. Nhưng đây chính là nét đẹp của kinh tế học về thị
trường và là thiên tài của Adam Smith, người đã nhận thấy thị trường thực
ra hoàn toàn không hỗn loạn mà được dẫn dắt bởi một “bàn tay vô hình"
Theo Smith thì người ta bán hàng trên phố không phải do động cơ của trái
tim hào hiệp, mà là lợi ích trong việc mang lại hàng hóa và cơ hội cho bản
thân họ và gia đình. Chính ‘‘bàn tay vô hình " làm cho nguồn lực chảy vào
các hoạt động mà ở đó chúng có giá trị cao nhất, từ đó nâng cao “sự giàu
mạnh của quốc gia".
(Saigon Times Daily ngày 8-12-2002)
4. Opportunity Cost
