CÁCH TA NGHĨ - Trang 183

đang khua tay, một người bạn đang ra
hiệu cho ta, là những khả năng được gợi
đến. Chấp nhận ngay một trong hai khả
năng ấy là tóm bắt sự xét đoán. Nhưng
nếu chúng ta coi điều gì gợi ra chỉ như là
một gợi ý, một giả định, một khả năng,
nó trở thành một ý kiến, mang những
đặc điểm sau: (a) Nếu đơn thuần là một
gợi ý thì đó là một sự phóng chiếu, một
sự võ đoán mà trong những trường hợp
phỏng đoán có giá trị lớn hơn nhiều thì
ta gọi là giả thuyết hoặc lý thuyết, có
nghĩa, đó là một phương thức thông giải
khả dĩ song vẫn còn nghi hoặc. (b) Cho
dù hãy còn nghi hoặc như vậy, nó có
một chức phận phải thực thi; ấy là việc
dẫn dắt tra vấn và kiểm nghiệm. Nếu cái
bóng mờ này có nghĩa là một người bạn
đang vẫy gọi, thì sự quan sát cẩn thận
hẳn sẽ cho thấy những nét khác hơn nào
đấy. Nếu đó là một người đang chăn thả
đàn gia súc ương ngạnh, ta có thể nhận
ra những đặc điểm khác biệt nhất định.
Chúng ta hãy nhìn kỹ xem liệu những
nét này có được tìm ra không. Nếu chỉ
xem đó là điều còn hồ nghi, một ý tưởng
ắt làm tê liệt sự tra vấn. Nếu đơn giản
coi đó là điều chắc chắn, cái bóng ấy ắt
sẽ thu hút thêm sự truy vấn. Khi coi đó
là một khả năng còn trong vòng nghi
hoặc, nó cung cấp cho ta một quan điểm,
một bệ đỡ, một phương cách tra vấn.