§3. Những thành tố của suy nghĩ
phản tỉnh
Ta có thể ngừng ở đây việc mô tả
những khía cạnh có tính chất bề ngoài
và hiển nhiên của sự việc được gọi là
suy nghĩ. Suy xét sâu hơn nữa lập tức
cho ta thấy những chu trình góp mặt vào
trong mỗi vận động của sự phản tỉnh.
Những chu trình này gồm: (a) một trạng
thái bối rối, băn khoăn, ngờ vực; và (b)
một hành vi tìm tòi hoặc tra xét vận
động theo hướng soi tỏ những sự việc kế
tiếp có tác dụng minh chứng hoặc vô
hiệu hóa sự tin tưởng đã gợi mở.
Ý nghĩa của sự bất tất
(a) Như trong ví dụ minh họa, cái
lạnh xộc vào người gây xáo động và
hoang mang, chí ít trong một thoáng
chốc. Do nó ập đến bất ngờ, cảm giác
rùng mình hay sự gián đoạn suy nghĩ đó
cần được lý giải, xác định, hoặc định rõ.
Nói rằng sự đột biến về nhiệt độ gây ra
vấn đề ấy thì xem chừng vẫn khiên
cưỡng và giả tạo; song nếu ta sẵn lòng
mở rộng ý nghĩa của từ vấn đề bao quát
bất cứ điều gì – cho dù điều đó có tính
chất nhỏ nhặt và thông thường cỡ nào đi
nữa – gây băn khoăn và thách đố trí óc,
làm lung lay chút tín tưởng vốn dĩ đã
mong manh, thì quả thực khi ấy có một
