CÁCH TA NGHĨ - Trang 251

còn những kết quả có xác nhận được
khuếch đại. Vì trí óc theo lẽ tự nhiên đòi
hỏi một nguyên tắc về tính liên tục, một
sự liên kết nào đó giữa những sự kiện và
nguyên nhân rời rạc, nên người ta cố
tình tạo ra nó nhằm vào mục đích đó.
Những lời giải thích không tưởng và
thần bí được viện dẫn nhằm bổ khuyết
những liên kết còn thiếu, cái bơm hút
được nước vì tự nhiên ghê sợ chân
không; thuốc phiện làm cho người ta
buồn ngủ vì có tác dụng gây nghiện;
chúng ta hồi tưởng được một sự việc
trong quá khứ do chúng ta có khả năng
ghi nhớ. Trong lịch sử phát triển tri thức
nhân loại, những câu chuyện hết sức
hoang đường song hành với giai đoạn
đầu của chủ nghĩa kinh nghiệm; trong
khi “những sự thật ẩn giấu” và “những
sức mạnh sâu xa” đánh dấu cho giai
đoạn thứ hai. Tự bản chất, những
“nguyên nhân” này đã vượt khỏi sự
quan sát nên giá trị giải thích của chúng
chưa thể được xác nhận hay bị chối bỏ
bằng những quan sát hoặc kinh nghiệm
xa hơn. Do vậy mà niềm tin ở chúng trở
nên hoàn toàn mang tính lưu truyền.
Chúng thúc đẩy những luận thuyết trở
thành tín điều được ăn sâu và lưu truyền;
còn sự tra vấn và phản tư sâu hơn thực
sự bị bóp nghẹt.