học ở Trung Quốc. Họ đi khắp các địa phương, đến cả Dinh Tổng đốc
Lưỡng Quảng, tìm hiểu tàng thư cổ của Việt Nam ở Côn Minh - Vân
Nam, xem xét nghiên cứu kỹ các tài liệu, các bản đồ sưu tập được.
Công việc có thuận lợi vì lúc bấy giờ Giáo sư Trần Vần Giáp đang làm
việc tại các thư viện lớn ở Bắc Kinh, Thượng Hải, Quế Lâm, nhất là
vùng Quảng Tây...
Dựa trên tài liệu truy cứu từ các thư viện trên, hai ông Trần Văn
Giáp và Đỗ Đình Truật đã đến tận những nơi cẩn thiết để dò xem dấu
vết mộ Hồ Quý Ly cùng những người Việt bị lưu đày và chết chôn ở
đó. Nhưng cuối cùng, hai ông có được kết luận bất ngờ (khác với
những khẳng định trước kia) rằng: thông tin Hồ Quý Ly cùng các bộ
tướng, thân quyến bị bắt đày đi lính và mất ở Quảng Tây là không
đúng! Vậy thì mộ Hồ Quý Ly ở đâu?
Hai vị lại tiếp tục nghiên cứu tìm kiếm. Đến năm 1962, ông Đỗ
Đình Truật phải về nước để chuẩn bị tham gia cuộc khai quật lớn đầu
tiên tại Việt Nam (và phát hiện những hóa thạch trên vùng Lạng Sơn).
Những năm sau đó, mặc dù tất bật, ông vẫn cất công tổng hợp tất cả
các tài liệu về Hồ Quý Ly trên đất Trung Quốc, trao đổi và hỏi ý kiến
giáo sư Trần Văn Giáp để chọn lọc tài liệu, đối chiếu các bản đồ có
trong tay ở nhiều vùng mộ chí của các dân lưu đày trên đất khách. Ông
vào Thanh Hóa, về thành Tây Giai - thành nhà , ráp nối các điểm có
thể liên quan đến dẫu vết của con cháu nhà Hồ còn sót lại, như Quý
Công - cháu Hồ Quý Ly - trốn thoát vào đất Quảng Ngãi và có miếu
thờ ở tỉnh Quảng Nam. Ông đến Sơn lình (Quảng Ngãi) tìm hiểu, ghi
chép những nội dung cần thiết di mộ của Võ tướng Đỗ Đình Hầu,
người có công với nhà Hồ trong công cuộc chinh phạt quân Chiêm
Thành (Chiêm Thành lúc ấy âm thầm cấu kết với nhà Minh để tạo thế
gọng kìm âm mưu vây bức đất Việt). Sau ngày Giáo sư Trần Văn Giáp
qua đời năm 1973, ông Đỗ Đình Truật dẩn dẫn tìm thấy ánh sáng le lói
qua các dấu vết và thông tin sử học từ nhiều nhà nghiên cứu có uy tín
khác. Trong các thông tin đó, ông “chấm dấu đỏ” vào một địa danh
