chí thiết...”. Hiện ở Thành phố Chí Minh có đường mang tên Hồ Tùng
Mậu, quận 1.
Ngoài ra, còn có đường mang tên một người họ Hồ khác đã từng
làm rung chuyển các nhà tù của đô thành Sài Gòn, đó là Hồ Xuân Lưu
(tức Trần Quốc Thảo) - đường này chạy từ cầu Lê Văn Sỹ đến đường
Võ Văn Tần, quận 3. Trần Quốc Thảo là Bí thư Khu ủy Sài Gòn - Chợ
Lớn, khi bị bắt giam ông đã táo bạo cướp súng giặc nhưng không
thành, bị vây đánh, liền bất khuất đập đầu vào tường để tự vẫn. Cái
chết của ông đã tạo ra làn sóng xúc động và củng cố ý chí đấu tranh
trong hàng ngũ những tù chính trị đương thời.
Cùng có đường mang tên nữ sĩ Hồ Xuân Hương ở quận 3 - ngôi mộ
của nữ sĩ này vẫn chưa tìm được. Khi vua Thiệu Trị ra Bắc năm 1842,
đến thăm hồ Tây, chuyến ấy Tùng Thiện Vương (Miên Thẩm) đi theo
đã làm bài thơ chữ Hán, sau này học giả Hoàng Xuân Hãn dịch, trong
đó có bốn câu: Chớ trèo qua mộ Xuân Hương/Suối vàng còn giận tơ
vương lỡ làng/Sen tàn phấn rữa mồ hoang/Xuân Hương đã mất bên
làn cỏ xanh... Dựa vào đó người ta cho là mộ Xuân Hương nằm sát hồ
Tây, có người cho là nằm ở làng Nghi Tàm, vì “làng Nghi Tàm có một
nghĩa địa ở hồ Tây, nay đã chìm xuống nước. Có thuyết cho là ở
phường Thụy Khuê, phía nam hồ Tây. Cuộc khảo sát xác minh còn
tiếp diễn” ( Sĩ Giàng). Xem thế, hành trình tìm một số danh nhân họ
Hồ vẫn chưa kết thúc, trong đó có mộ hai vị vua: Hồ Quý Ly và Hồ
Thơm (Nguyễn Huệ).
Bài viết này được chấp bút tháng 7 âm lịch năm nay (Canh Dần
2010), tháng cúng những vong hồn lưu lạc theo truyền thống tâm linh
của người Việt. Dịp này nhà khảo cổ học Đỗ Đình Truật nhắc đến lễ
cúng trên Lão Hổ Sơn và nói tuy lễ ấy thiếu trẩu cau, song “chúng tôi
đã thay vào đó bằng cách đọc lại bài Cảm hoài là bài thơ chữ Hán do
Hồ Quý Ly viết khi bị nhà Minh cẩm tù và tự dịch ra tiếng Việt”, trong
đó có mấy câu: Quê hương dễ thấy đầu dần bạc/Quán khách khôn
cầm tóc trắng xanh...
