mầm mống và hiện tượng phá hoại từ nhiều phía, đồng thời phục vụ
đắc lực công cuộc cải cách toàn diện với vô số trở lực và chống đối
quyết liệt. Cho nên, cùng với việc kế thừa chế độ hình phạt của nhà
Lý, nhà Trần, trong một số trường hợp cụ thể, hình phạt do Hồ Quý Ly
và nhà Hồ đề ra mang tính chất nghiêm khắc, nặng nề hơn các thời đại
trước rất nhiều. Ai tàng trữ, lén lút tiêu dùng tiền đồng bị trị tội như kẻ
làm giả tiền giấy: xử tử và tịch thu ruộng đất, tài sản
. Dân chúng lấy
trộm măng (tre gai trồng làm vòng thành) cũng bị xử tử
. Trần Đức
Huy bị xử lăng trì vì có hành vi mang tính chất mê tín dị đoan, ảnh
hưởng đến an ninh quốc gia
hoặc như trường hợp Trần Thiêm Bình
mạo nhận là con cháu nhà Trần để cầu viện nhà Minh sau đó cũng bị
lăng trì
.
Mặc dù không còn tài liệu trực tiếp xác định một cách đầy đủ hệ
thống các biện pháp chế tài thời nhà Hồ, song qua sử liệu cũng cho
thấy được một cách tổng quát chế độ hình phạt thực hiện dưới quyền
của Hồ Quý Ly bao gồm những biện pháp của ngũ hình như: đồ hình
(sau cuộc chính biến ở hội thề Đốn Sơn 1399, con gái những người
tham gia đều bị bắt đồ làm tỳ; năm 1401 Hồ Tùng làm lỡ mất quân cơ,
bị xử đồ làm xã binh; năm 1403 Đỗ Nguyên Thác vì trái lệnh Đô
tướng, bị đồ làm lính...); lưu hình (năm 1392, Đoàn Xuân Lôi dâng
thư nói Quý Ly bàn về đạo Nho trong sách Minh Đạo là không phải,
liền bị Quý Ly đày đi châu gần)... Đối với tử hình cũng được thực hiện
bằng nhiều hình thức khác nhau: chém (năm 1402, Quý Ly sai chém
Nguyễn Bẩm vì cho rằng Bẩm chỉ trích vua; năm 1403, Lưu Quang
Đình vì khi đi sứ Trung Quốc có liên hệ với Trần Thiêm Bình nên bị
chém...); chôn sống, dìm xuống nước (sau vụ chính biến Đốn Sơn năm
1399, con trai từ 1 tuổi trở lên của những người tham gia vụ mưu giết
Quý Ly, đều bị chôn sống hoặc bị dìm xuống nước); lăng trì (năm
1403, Trần Đức Huy bị xử lăng trì vì có hành vi mang tính chất mê tín
dị đoan, có ảnh hưởng đến an ninh quốc gia, bị xử lăng trì; năm 1406,
