Tư tưởng cải cách của Hồ Quý Ly thật toàn diện và táo bạo. Chỉ
trong khoảng thời gian tương đối ngắn ngủi - hơn 5 năm cuối triều
Trần và chưa đầy 7 năm dưới triều Hồ - những việc làm thực tế của
Quý Ly cho thấy ông đã vạch ra và quyết tâm thực hiện cải cách khắp
mọi lĩnh vực: chính trị, hành chính, quốc phòng, kinh tế, tài chính, tư
tưởng, văn hóa, giáo dục, xã hội... Thuở ấy, tư tưởng nào của ông cũng
mới mẻ, hành động nào của ông cũng trọng đại. Song cuối cùng, công
cuộc cải cách đã thất bại thảm hại: dòng họ bị mất ngôi, dân tộc bị mất
nước!
Nhằm rút tỉa những bài học quá khứ, ôn cố tri tân, chúng tôi mạo
muội cho ra mắt quyển sách này. Vẫn biết từ trước đến nay, Hồ Quý
Ly cũng như Trần Thủ Độ (1194 - 1264), Mạc Đăng Dung (1483 -
1541)... đã từng được nhiều thế hệ đời sau phân tích công, tội; xác
định cho những giá trị khác nhau. Ở đây, chúng tôi cố gắng sưu tầm và
tập hợp những sử liệu tương đối trung thực, đầy đủ về nhiều mặt, để
làm sáng tỏ thêm nhân vật Hồ Quý Ly và nhà Hồ.
Đánh giá đúng đắn một sự kiện lịch sử, một giai đoạn lịch sử là việc
làm không hề dễ dàng. Đánh giá khách quan một nhân vật lịch sử lại
là việc làm càng khó khăn, phức tạp. Ước mong của chúng tôi là được
bạn đọc xa gần nhận xét, phê bình và chỉ bảo cho những thiếu sót để
tác giả được hiểu biết tường tận, chín chắn thêm, hầu bổ cứu cho nội
dung quyển sách được tươm tất hơn trong những lần tái bản.
13-2-1995
PHAN ĐĂNG THANH
TRƯƠNG THỊ HÒA
