ngay ở thửa ruộng của mình. Các quan ở địa phương lộ, phủ, châu,
huyện phải cùng nhau phối hợp đến tại chỗ khám xét, đo đạc để lập sổ
sách địa bộ. Ruộng nào không có người khai báo, cam kết thì sung làm
ruộng công của Nhà nước (quan điền). Công cuộc đạc điền này theo
kế hoạch được hoàn tất trong vòng 5 năm, tới năm 1403 thì xong.
Lúc ấy, Hành khiển Hà Đức Lân nói kín với người nhà rằng: “Đặt ra
phép này chỉ để cướp ruộng của dân thôi”. Quý Ly nghe được liền
giáng Lân xuống làm Hộ bộ Thượng thư
. Thượng thư bộ Hộ lại là
chức quan cao cấp nhất phụ trách việc quản lý và đo đạc ruộng đất (!).
Năm sau (1399), Thượng thư Hà Đức Lân tham gia cuộc chính biến
mưu giết Quý Ly ở Đốn Sơn, bị xử tử cùng với hơn 370 người...
Tuy nhiên, cũng phải thấy rằng công cuộc đạc điền tiến hành trên
quy mô cả nước như vậy trước đó chưa có triều đại nào nghĩ tới. Biện
pháp này có tầm quan trọng, mang lại lợi ích thiết thực đối với một
nước nông nghiệp, nhờ đó Nhà nước biết rõ số diện tích ruộng đất
trong nước, lập được đầy đủ danh sách ruộng đất và các người chủ sở
hữu một cách chính xác. Trên cơ sở đó, Nhà nước bảo đảm thực hiện
chính sách thuế một cách công bằng, không còn ai ẩn lậu được nữa.
Ngoài ra, ruộng đất có đăng ký vào sổ bộ đàng hoàng thì quyền tư hữu
đối với đất đai của nhân dân được bảo đảm, mọi sự trao đổi, chuyển
dịch đất đai trong nhân dân, việc để lại di sản thừa kế cho con cháu có
cơ sở tiến hành một cách minh bạch, tạo điều kiện thuận lợi cho chính
quyền trong việc giải quyết những tranh chấp nếu có. Và đó cũng là cơ
sở chính xác cho Nhà nước khi cần đề ra một chủ trương, chính sách
mới về ruộng đất... Hơn nữa, qua việc đo đạc, thống kê quy củ ấy,
chắc chắn cũng là một dịp để phát hiện ra những trường hợp tiêu cực
trong việc chiếm hữu, sử dụng ruộng đất mà từ trong cơ chế quản lý
qua các triều đại trước có thể đã nảy sinh ra.
II. DI DÂN, KHAI KHẨN VÙNG ĐẤT MỚI
