V. BÙI HỮU NGHĨA (1807-1872)
Bùi Hữu Nghĩa hiệu Nghi Chi sanh năm Đinh Mão (1807), nhằm năm
Gia Long thứ sáu tại làng Long Tuyền (Bình Thủy), Cần Thơ. Thân sanh là
Bùi Hữu Vi làm nghề hạ bạc.
Thuở nhỏ, Nghĩa đeo đuổi theo Hán văn ; nhờ thông minh và hiếu học,
Nghĩa học rất mau giỏi.
Khi học lực của Nghĩa đã khá, thì cha cho lên Biên Hòa, ở đậu nơi nhà
hộ trưởng Nguyễn Văn Lý, tại làng Mỹ Khánh, tổng Chánh Mỹ Thượng mà
thọ giáo với ông đồ Hoành.
Tháng hai năm Ất Vị (1835), thi hương ở Gia Định, Nghĩa đậu Giải
Nguyên, tiếng tăm lừng lẫy. Hộ trưởng Lý rất mừng, dọn tiệc khoản đãi và
ngỏ ý cho người con gái đầu lòng là Nguyễn Thị Tồn về nâng khăn sửa
trắp.
Nghĩa xin thưa cùng cha mẹ rồi sẽ tính việc hôn nhân.
TRÊN ĐƯỜNG HOẠN
Thi đỗ rồi không bao lâu, Nghĩa được bổ làm Tri huyện tại phủ Phước
Long, tỉnh Biên Hòa. Nghĩa kết duyên với Nguyễn Thị Tồn, lịnh ái hộ
trưởng Lý.
Ở Biên Hòa được ít lâu, Nghĩa lại được triều đình thuyên chuyển đến
trấn nhậm tại phủ Trà Vang (Trà Vinh), tỉnh Vĩnh Long, tùng sự dưới quyền
Tổng đốc Trương Văn Uyển và Bố chánh Truyện.
Nghĩa tánh tình cang trực, chẳng bợ đỡ ai, mà cũng chẳng tư vị ai, từng
đánh đòn cậu công tử ỷ mình là em vợ Bố chánh Truyện mà xấc xược với
Nghĩa. Và cũng vì tính ngay thẳng thanh liêm mà Nghĩa che chở công lý bị
cường quyền đè nén, rồi vì đó Nghĩa mới bị quan trên hãm hại.
