Còn sống năm nào, cha cùng anh em tộc họ, chăm lo cho từ đường đèn đỏ,
hương thơm; mộ phần tổ tiên bốn mùa xanh cỏ, cho cháu chắt truyền kế đời
đời.
Con cháu làm theo lời cụ. Năm ấy cụ về quê. Nơi đầu tiên từ đường
làng vào ngõ nhà, cụ ngừng lại chiêm ngưỡng ngôi mộ Cha, đặt ở đầu
vườn. Rồi cụ vào sân, đứng sững như để nghỉ chân cho đỡ mệt, nhưng
chính là để ngắm cảnh ngôi từ đường ba gian gọn nhỏ, bức đại tự "Thanh
bạch môn phong". Sau đó mới vào cái nhà mái rạ thân quen.
Nghe tin cụ Đoan về, anh em Cộng Sản trong xã lần lượt đến thăm. Cụ
ngạc nhiên, rồi thấy cũng là tất nhiên, xã Trình Phố của cụ có ba thôn Nhất,
Nhì, Trung, đều có ba Chi bộ Đảng Cộng Sản, có ba đội tự vệ, gồm cả nữ
giới...
Truyệ.n được biên tập tại iread..v.n.
Sang năm 1945, cụ Đoan càng yếu hơn. Cụ cố chống gậy ra đường
xóm, ngắm cây đa Gò Chài. Cây đa soi bóng xuống mảng đồng trắng nước
kề con ngòi dài. Trên cao là mảnh trời xanh. Ngắm cây ngắm cảnh, rồi nghĩ
về người về đời. Những ý nghĩ vụt nhớ, vụt tắt.
Những ngày sau đấy, cụ Đoan không ra ngõ được nữa. Đôi lúc cụ
chống gậy lò dò ra gần cửa, tay vịn tường. Đôi mắt mờ mờ ảo ảo nhìn ra
sân, rồi nhìn ra phía đầu vườn, nơi có nấm mồ thân phụ.
Nhằm ngày nguyệt tận, tháng Năm, năm Ất Dậu (8-7-1945), cụ Đoan
từ trần, thọ bảy mươi tư tuổi. Đất nước lúc ấy chưa được độc lập. Ngoài kia
không xa là huyện đường Tiền, một "cừu gia tử đệ" liên tục chống Pháp
suốt cả một đời. Đường Băm Chín kề bên làng Trình, xe chở lính Nhật qua
lại ồn ã. Chức dịch làng Trình băn khoăn, không biết nên làm gì trước đám
tang một con người hết chống Pháp lại chửi Nhật. Dân làng, bạn hữu, dòng
họ, con cháu nội ngoại lũ lượt về dự lễ vĩnh biệt ông cụ... Sau ngày an táng,
