Thuyết nghĩ mình ở đây phải hành động lén lút, nhưng vẫn không khó
bằng các thủ lĩnh nghĩa quân trong nước. Họ luôn đương đầu với nguy
hiểm gian nan. Mình không đánh giặc được như họ là mình có lỗi lớn...
Đêm nay ông thức, tự tay viết đạo sắc với danh nghĩa vua Hàm Nghi, gửi
về nước phong cho Phan Đình Phùng là "Sơn trung Tể tướng". Tể tướng là
quan đứng đầu triều đình. Ông nghĩ lúc này Phùng xứng với danh vị cao cả
đó. Một đạo sắc nữa phong Tống Duy Tân làm Hiệp đốc quân vụ.
Xong việc cho hai thủ lĩnh nghĩa quân cao nhất lúc này ở Trung Kỳ,
Thuyết lại nhớ tới Nguyễn Quang Bích, thống lĩnh cao nhất ở Bắc Kỳ. Nếu
Đình Phùng là Tể tướng thì Quang Bích xứng là Phó vương. Ôi, danh vị lúc
này đâu phải để được mũ cao áo dài, lương nhiều lộc hậu, mà chỉ để tỏ lòng
tôn vinh những người đánh giặc cứu nước, lao lực cực thân, nay còn mai
mất...
Nghĩ cho kỹ, Đình Phùng giữ một vùng Hương Sơn, Hà Tĩnh; Tống
Duy Tân giữ miền Tây Thanh Hóa. Còn Quang Bích thống lĩnh suốt cả
thượng du, trung du và trung châu, rộng lớn trăm lần, một phần ba nước
Nam, là cả một xứ Bắc Kỳ. Bích đặt căn cứ ở Tiên Động, Tôn Sơn, nhưng
nghĩa quân của ông chiếm lĩnh nhiều nơi. Từ khi làm Khâm sai, ông đã
thừa mệnh vua phong chức cho nhiều người. Quan văn từ Bố chính, Án sát;
quan võ từ Đề đốc, Lãnh binh trở xuống. Không ít người được phong khóa
đầu đã làm trọn nhiệm vụ, qua đời, như Bố chính Nguyễn Cao, Án sát
Nguyễn Hội... Hoặc bị giặc bắt đi xa như Đốc Tít (Hải Dương); hoặc đang
chiến đấu như Đề Kiều (sông Thao), Đốc Ngữ (sông Đà), Đề Hoan, Đề
Doãn (núi Cháu), Đốc Nhưỡng, Đề Quảng (Đốc Đen) ở vùng Trà Lý, Đề
Thám ở rừng Yên Thế, ... Chỉ điểm sơ sơ như thế đã thấy lực lượng quân
nghĩa mà Quang Bích thống lĩnh còn nhiều. Giặc đánh ba bề bốn bên, Bích
vẫn nghiễm nhiên tự tại ở đất Bắc Kỳ, chứ không lưu vong hải ngoại. Càng
ngẫm, Thuyết càng thấy mình dẫu giữ chức Nguyên nhung của nghĩa quân,
song thực tế là không. Cái chức danh cao cả ấy phải trao cho Quang Bích.
Hơn nữa cần sắc phong cho Quang Bích là "Nam quốc Anh hùng". Nguyễn
