CẦN VƯƠNG, ĐÔNG DU
Bút Ngữ
www.dtv-ebook.com
Chương 45
Ở Quảng Nam, mấy năm qua có việc bắt xâu, làm phu, đào sông Cu
Nhí, đắp đường Bồng Miêu. Nhà cầm quyền Pháp lấy than, lấy vàng, dân
chúng thì cực khổ. Người làm phu phải lót lá rừng mà nằm, ăn gạo hẩm,
uống nước khe. Làm đổ mồ hôi sôi nước mắt, sốt rét ốm đau không có
thuốc. Có người chết khi đang làm việc, quay lơ, ngã gục. Nhiều người đi
phu về rồi ốm suốt ngày này tháng khác; cha mẹ, vợ con phải nuôi báo cô...
Tệ sưu cao thuế nặng còn tai ác hơn. Thuế mỗi mẫu ruộng từ một
đồng Đông Dương tăng lên đồng rưỡi. Thuế thân mỗi năm từ hai hào lên
hai đồng rưỡi; có cái thẻ thuế thân mới được đi ra khỏi làng. Sau vụ gặt, vét
hết thóc lúa bán lấy tiền nộp thuế mà không đủ. Nhiều người bị giam cầm
hoặc trốn thuế, đi làm thuê nơi xa...
Hội Duy Tân ở Quảng Nam vận động dân chúng đấu tranh chống
thuế, chống bắt xâu, làm phu, theo cách lấy người đông làm thế mạnh. Phái
theo xu hướng cải lương của Phan Chu Trinh công khai diễn thuyết, hô hào,
thúc đẩy dân chúng. Phái của Nguyễn Hàm len lỏi vào dân, ngầm rủ rê, vận
động. Dân không phân biệt bạo động hay cải lương, thấy nói có lợi cho
mình thì theo.
Cuộc chống đối bắt đầu nổ từ huyện Đại Lộc. Tri huyện bắt phu đắp
đường. Hắn ăn của đút, chia việc, bắt phu không công bằng. Dân xôn xao
phản đối, hắn bắt giam ba người hăng hái nhất.
Ba trăm dân kéo lên huyện đường, đòi tha người; đòi chia việc và bắt
phu cho công bằng. Tri huyện lên báo tỉnh, vu cáo dân làm loạn.
