CÁNH TAY TRÁI CỦA SẾP - Trang 278

không thể dự đoán được. Lý do thứ ba nằm ở giả thuyết phức tạp, trong đó
ngay cả các hệ thống đã xác định hoàn toàn không vượt qua khả năng tính
toán của chúng ta vẫn có thể tạo ra các kết quả ngẫu nhiên. Đánh giá mức
độ dự đoán được của kết quả cải cách và ý nghĩa của bất kỳ điều không
chắc chắn còn lại nào vẫn còn là một thách thức về giả thuyết với các hàm
ý thực tế quan trọng.
15. Thách thức cải thiện mức độ dự đoán được đã được giải quyết thành
công phần nào nhờ khoa học tự nhiên. Nhiều ngành khoa học ngày nay có
vẻ bị ảnh hưởng và xuống dốc – ví dụ như dự đoán được hoặc bị chi phối
bởi các luật nhân quả rõ ràng. Nhưng không phải lúc nào cũng vậy: Nhiều
sự việc xảy ra trong thế giới tự nhiên có vẻ rất ngẫu nhiên và phức tạp đến
không hiểu nổi đối với người cổ đại và các nhà khoa học thời kỳ đầu.
Nghiên cứu bám chặt lấy phương pháp khoa học đã mang lại tính dự đoán
được để từ đó đạt được nhiều tiến triển. Ngay cả khi các giả thuyết tiên tiến
nhất của chúng ta đã thuyết phục được các nhà khoa học rằng thế giới này
không hề tất định thì ít nhất các hiện tượng cũng xảy ra ngẫu nhiên theo
cách dự đoán được. Ví dụ như các căn bệnh lây nhiễm trước đây dường
như xuất hiện rất ngẫu nhiên. Con người không hiểu điều gì đã gây ra
chúng. Ai sống, ai chết thật khó đoán định. Tuy kết quả có vẻ ngẫu nhiên
nhưng quá trình dẫn đến kết quả thì không hề ngẫu nhiên – mà chỉ là không
được hiểu đầy đủ. Ngày nay, với rất nhiều loại ung thư, xác suất sống sót
của bệnh nhân chỉ có thể được diễn đạt bằng phần trăm, tương tự như trong
thế giới của vốn đầu tư mạo hiểm. Tuy nhiên, lý do không phải vì kết quả
không đoán định được, mà là chúng ta chưa hiểu được quá trình.
16. Peter Senge gọi các giả thuyết là các mô hình trí tuệ (xem Peter Senge,
The Fifth Discipline [New York: Bantam Doubleday Dell, 1990]). Chúng
tôi đã cân nhắc việc sử dụng thuật ngữ mô hình trong cuốn sách này nhưng
cuối cùng đã chọn dùng từ giả thuyết. Chúng tôi làm vậy để khuyến khích
người đọc coi trọng một thứ thực sự có giá trị.
17. Một bài mô tả đầy đủ về quá trình xây dựng giả thuyết cũng như cách
các tác giả và viện sĩ kinh doanh lờ đi và vi phạm các nguyên tắc cơ bản
của quá trình này có thể được tìm thấy trong một bài nghiên cứu hiện đang