những miền đất lạ. Cái ý niệm xưa kia không còn thích hợp nữa. Lúc
này một phong trào được khơi dậy là việc phát triển những tổ chức của
các nhà tiên tri. Trong những thăng trầm của xã hội Do Thái vào thế
kỷ 8 TCN, phong trào tiên tri đã sản sinh ra bốn nhân vật kiệt xuất
– Amos, Hosea, Isaiah và Micah – được nhớ đến không chỉ do những
tiên đoán của họ mà còn cả thái độ can đảm lên án những bất công xã
hội của thời đại họ. Văn chương và thơ ca nhiệt thành của họ đã giúp
củng cố lòng tin cho người Do Thái và đưa người Do Thái quay về
với Thượng Đế. Để đáp ứng với những thay đổi trong cuộc sống lưu
lạc của người Do Thái, nhà tiên tri Isaiah tuyên bố rằng Đức
Jehovah không chỉ là Thượng Đế của người Do Thái mà còn thực sự
là một Thượng Đế đích thực cho mọi dân tộc trên thế giới. Và như
thế người Do Thái có thể hướng đến cầu nguyện Thượng Đế ở
bất kỳ nơi nào trên trái đất. Một định chế mới được lập ra, đó là
Hội đường Do Thái giáo – synagogue (“synagogue” có nghĩa “nhà
cầu nguyện”, “nhà hội họp”) là nơi sinh hoạt tôn giáo của các tín đồ
Do Thái giáo. Hội đường thường là một căn nhà lớn hình chữ nhật,
mặt quay về hướng của Đền Thờ Jerusalem. Sinh hoạt tôn giáo chủ
yếu tại hội đường là vào ngày Sabbath thứ bảy trong tuần, gồm có
cầu nguyện và đọc Kinh Thánh bằng tiếng Hebrew, sau đó là
bằng tiếng Aramaic
, cuối cùng là bài giảng cho đoạn Kinh
Thánh vừa đọc. Buổi cầu nguyện có thể thực hiện khi nào có một
cuốn Sách Lề luật và 10 tín đồ Do Thái nam trưởng thành (trên 13
tuổi). Định chế này vẫn được tiếp tục cho đến ngày nay. Các buổi
cầu nguyện như thế được hướng dẫn bởi các “rabbi”. Rabbi không
phải là thầy tế lễ hay giáo sĩ theo nghĩa truyền thống. Theo nghĩa
đen rabbi là “thầy tôi”. Họ là những người giáo dân có hứng thú
nghiên cứu Kinh Thánh và tự nguyện giảng dạy giáo lý cho cộng
đồng. Ở đây chúng ta có thể tạm dịch “rabbi” là “giáo sĩ Do Thái”.
Cũng cần nhắc lại một chút quan hệ về khía cạnh tôn giáo của
Do Thái giáo với Kitô giáo và Hồi giáo . Kitô giáo khởi đầu như là
